Cảnh báo 'đỏ' về trào lưu lạm dụng thuốc bổ: Âm thầm rước họa vào thân

Các loại thuốc bổ, vitamin tổng hợp, sản phẩm hỗ trợ bổ sung vi chất được sử dụng đúng cách sẽ mang lại tác dụng tốt cho cơ thể, đặc biệt đối với người có thể trạng yếu, sức đề kháng kém. Tuy nhiên, không ít người nghĩ rằng, cứ thuốc bổ là ai cũng dùng được, dùng khi nào cũng được, càng dùng lắm thì càng bổ nhiều.

Nhập viện vì… thuốc bổ

Thực tế, việc sử dụng thuốc bổ cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ. Bởi, việc lạm dụng, sử dụng thuốc bổ thường xuyên trong thời gian dài có thể gây tác hại đối với cơ thể và thậm chí là biến chứng khó lường.

Việc sử dụng thuốc bổ, vitamin tổng hợp không đúng cách không chỉ gây hại cho trẻ em mà đối với người lớn cũng dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Bệnh viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc từng tiếp nhận trường hợp bệnh nhân nữ 40 tuổi ở thành phố Vĩnh Yên nhập viện cấp cứu với các triệu chứng như đau bụng vùng thượng vị, sốt cao, nôn mửa, da xanh tái.

Qua khai thác tiền sử bệnh lý, các bác sĩ chẩn đoán, bệnh nhân gặp phải biến chứng nguy hiểm do uống thuốc tăng cân không rõ nguồn gốc trong thời gian dài. Theo các bác sĩ, một số trường hợp sử dụng thuốc tăng cân có chứa hoạt chất Dexamethasone và hoạt chất Prednisolone. Đây là 2 hoạt chất thuộc nhóm giảm đau, chống viêm, có tác dụng kích thích cảm giác ăn ngon miệng.

Tuy nhiên, hoạt chất này có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm cho người sử dụng như gây tích nước cho cơ thể, đau dạ dày, viêm loét tá tràng, làm giảm canxi trong máu, gây loãng xương, đặc biệt gây suy tuyến thượng thận…

Bệnh viện Nhi Trung ương cũng từng tiếp nhận trường hợp trẻ ngộ độc do dùng quá liều vitamin D. Các bác sĩ tại bệnh viện này khuyến cáo, người dân không nên tự ý mua các thực phẩm chức năng, loại vitamin thuốc cho trẻ uống khi chưa có chỉ định hoặc tư vấn của bác sĩ. Khi cần dùng thuốc cho trẻ phải được bác sĩ kê đơn, không lấy thuốc của người lớn hoặc thuốc của trẻ khác cho trẻ dùng.

Thấy gì đơn thuốc… đến từ bác sĩ?

Thực tế, việc quảng cáo, tuyên truyền phóng đại về tác dụng của thuốc bổ đã góp phần tạo ra sự lạm dụng của người dân. Từ đó, gây nên những tai biến, thậm chí rất nghiêm trọng do dùng thuốc bổ sai cách.

Việc hiểu biết một số nguyên tắc cơ bản trong sử dụng một số loại vitamin cũng như các khoáng chất sẽ góp phần tăng cường việc sử dụng có hiệu quả và phòng ngừa được các tai biến đáng tiếc do lạm dụng thuốc.

Mới đây PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu - Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội chia sẻ về một đơn thuốc được kê cho bệnh nhân gần 80 tuổi với chẩn đoán “cơn sụp đổ”. PGS Hiếu cho biết, thực ra đó chỉ là một triệu chứng (drop attack) của hội chứng hiếm gặp trên lâm sàng. Bệnh nhân lớn tuổi nói trên được bác sĩ khám và điều trị kê 5 loại thuốc. Tuy nhiên, trong đó có đến 4 loại thuốc bổ gan, bổ thần kinh và khoáng chất.

“Chúng ta vẫn có thói quen thuốc bổ là không nguy hại, nhưng thực tế cái hại ngay trước mắt đó là “túi tiền” của những người nghèo. 4 loại thuốc trên chắc chắn đắt hơn 2 loại thuốc tăng tuần hoàn não được kê “xen kẽ” trong đơn là Cavinton và Memoril.

Cái hại thứ hai là uống nhiều thuốc tăng nguy cơ tác dụng phụ và phản ứng chéo giữa các thành phần với nhau. Ngoài ra, do quá nhiều viên thuốc, người bệnh có nguy cơ lẫn lộn đâu là thuốc bổ, đâu là thuốc điều trị thật sự dẫn đến quên thuốc, bỏ thuốc...”, PGS Hiếu cho biết.

Từ trường hợp này, PGS Hiếu cho rằng, việc lạm dụng thuốc đã được cảnh báo nhiều, nhưng xu hướng không giảm. “Bản thân tôi, nếu bệnh nhân thực sự cần (kể cả vấn đề tâm lý), tôi thường chỉ kê tối đa 1 loại và sẽ chọn loại không đắt tiền và rất thông dụng như Vitamin 3B, Panangin, Tanakan”, ông chia sẻ.

Theo PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, để sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả cần đạt các tiêu chuẩn: Cho hiệu quả điều trị tốt, khả năng khỏi bệnh cao; thuốc có tính an toàn cao, ít có khả năng xuất hiện tác dụng phụ; thuốc tiện dụng, dễ sử dụng, liều lượng phù hợp và người bệnh được sử dụng thuốc với giá thành hợp lý.

Chuyên gia này cũng lưu ý, thuốc bổ thường không có hàm lượng (mg, đơn vị...), còn thuốc chữa bệnh chắc chắn phải có hàm lượng. Ngoài ra, hộp thuốc bổ thường thiết kế bắt mắt, viên thuốc màu sắc xanh, đỏ, tím, vàng... nhưng lại không có hàm lượng in trên viên thuốc. Do vậy, người dùng cần có kiến thức nhất định về loại thuốc mà mình đang sử dụng đúng cách, hiệu quả.

Bộ Y tế từng yêu cầu các cơ sở khám, chữa bệnh rà soát, chấn chỉnh, xử lý kịp thời các hành vi tiêu cực trong kê đơn thuốc, chỉ định các kỹ thuật, dịch vụ y tế để lấy “hoa hồng”.

Tại Điều 7 của Luật Khám, chữa bệnh quy định: Nghiêm cấm việc kê đơn, chỉ định sử dụng thuốc chưa được cấp phép lưu hành theo quy định của pháp luật về dược trong khám bệnh, chữa bệnh; nghiêm cấm kê đơn thuốc, chỉ định thực hiện các dịch vụ kỹ thuật, thiết bị y tế, gợi ý chuyển người bệnh tới cơ sở khám bệnh, chữa bệnh khác hoặc có hành vi khác nhằm trục lợi.

Luật cũng nêu rõ: Chỉ định sử dụng thuốc khi thật sự cần thiết, đúng mục đích, an toàn, hợp lý và hiệu quả. Việc kê đơn thuốc phải phù hợp với chẩn đoán bệnh, tình trạng bệnh của người bệnh...

Qua đó, bảo đảm quyền lợi cho người bệnh, lấy người bệnh làm trung tâm, bảo đảm chất lượng khám, chữa bệnh, bộ đề nghị các đơn vị trên chỉ đạo, tăng cường kiểm tra, giám sát việc tuân thủ đúng quy định kê đơn thuốc, chỉ định thực hiện các dịch vụ kỹ thuật, thiết bị y tế tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

Từ năm 2008, Bộ Y tế đã quy định không được kê thực phẩm chức năng trong đơn thuốc. Nếu vi phạm phải được xử lý theo quy định, viên chức sẽ bị xử lý theo Luật Viên chức, hành nghề tư sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. Tuy nhiên, thực tế, nhiều công ty lợi dụng sự buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng mà “thổi phồng” quá mức công dụng của sản phẩm trong quảng cáo. Điều này khiến nhiều người tiêu dùng sản phẩm lầm tưởng vào tác dụng của các loại thuốc bổ, thực phẩm chức năng.