Học sinh Phần Lan vào lớp 10 nhẹ nhàng như thế nào?

Những kỳ thi áp lực ở Việt Nam

Những ngày qua, học sinh lớp 9 trên cả nước vừa trải qua cuộc thi vào lớp 10 đầy căng thẳng. Nhiều người chia sẻ sự bức xúc lẽ ra học sinh lên lớp 10 phải là sự chuyển cấp bình thường, chứ không áp lực như những gì đã xảy ra.

Chỉ riêng Hà Nội, 94.499 thí sinh phải đọ sức hết sức khốc liệt trong cuộc thi kéo dài hai ngày để giành một trong 63.050 suất tại các trường công lập của thành phố. Cùng với gần 95 ngàn học sinh là cũng xấp xỉ con số đó phụ huynh đưa đón, chờ đợi.

Nếu tính cả hai chương trình (đơn bằng và song bằng) hệ bình thường và hệ chuyên, sẽ có tới 6 ngày thi. Không biết từ trước đến nay đã có một thống kê nào về những chi phí và thiệt hại từ cuộc thi kiểu này chưa? Tôi tin là con số sẽ lớn lắm.

Ngoài cuộc thi này, bây giờ một số học sinh phổ thôn còn có cuộc thi khác cũng căng thẳng không kém mấy là thi vào lớp 6. Vài nơi lại còn phải thi tuyển vào lớp 1. Chưa kể, kỳ thi THPT quốc gia sắp diễn ra tới đây có mục đích “xét tốt nghiệp” nhưng kỳ thực là được nhiều trường đại học dùng để tuyển sinh, nên sự căng thẳng lại còn tiếp diễn.

Đơn giản và tiết kiệm ở Phần Lan

Cùng thời gian với cuộc thi vào lớp 10 ở Hà Nội và TP.HCM, tuần qua các trường trung học phổ thông (gọi là Lukio) ở thành phố Helsinki của Phần Lan cũng công bố việc tuyển sinh vào lớp 10 của trường mình.

Nhưng khác với Việt Nam việc tuyển sinh vào lớp 10 từ xưa đến nay không cần tới cuộc thi nào cả mà do các trường tự quyết định dựa vào điểm tổng kết các môn học ở năm lớp 9 của học sinh đăng ký vào trường. Cái khác nữa là, cũng như đại học, học sinh có quyền đăng ký vào học lớp 10 ở bất cứ trường nào trong cả nước, miễn là đủ điểm trường yêu cầu.

Năm học 2018 - 2019 tới, điểm xét tuyển cao nhất để vào lớp 10 trong 37 trường Lukio ở Helsinki là 9,6/10 và thấp nhất là 7,3/10.

Mỗi học sinh được quyền đăng kí vào lớp 10 ở 5 trường và bắt buộc phải chọn nguyện vọng đầu tiên nếu điểm tổng kết đủ điểm trường yêu cầu. Sức cạnh tranh và danh tiếng của các trường dựa vào điểm đầu vào lớp 10 này và điểm thi tốt nghiệp trung học (tức thi hết lớp 12).

Giáo dục phổ thông từ (lớp 1-12) cùng với nhà trẻ và mẫu giáo ở Phần Lan do các địa phương phụ trách. Chính phủ trung ương chỉ phụ trách giáo dục đại học.

Giáo dục nhà trẻ và mẫu giáo là tự nguyện dành cho trẻ em dưới 7 tuổi. Các cháu có thể đến nhà trẻ công lập hoặc nhà trẻ tư nhân và phải trả tiền.

Tuy nhiên, mức đóng tùy vào thu nhập của bố mẹ hoặc người nuôi dưỡng các cháu.

Nếu bố mẹ hoặc người nuôi dưỡng có thu nhập thấp, trẻ vẫn được đến trường mà không phải trả tiền.

Giáo dục cơ sở (từ lớp 1-9) là phổ cập và bắt buộc với mọi trẻ em trong cả nước từ 7 đến 16 tuổi.

Địa phương nơi trẻ sinh sống có trách nhiệm cung cấp giáo dục miễn phí cho tất cả trẻ em trong độ tuổi này từ cơ sở vật chất, tổ chức các lớp học, tuyển chọn giáo viên.

Bên cạnh không phải đóng tiền học, được nhận sách giáo khoa và tài liệu học tập không phải trả tiền, học sinh còn được ăn một bữa trưa không mất tiền ở trường.

Ngoài ra, các em còn được quyền học ở trường học gần nơi cư trú nhất, nhưng cũng được tự do lưạ chọn trường khác mà các em ưa thích, nếu trường này còn chỗ và các em đáp ứng điều kiện của trường.

Với những nơi dân cư thưa thớt, học sinh phải đi học ở trường học xa nhà quá 5 km thì địa phương phải có phương tiện công cộng để đưa đón học sinh miễn phí. Tuy nhiên, trẻ em có thể học ở nhà nếu bố mẹ hoặc người nuôi dưỡng bảo đảm được điều đó với chính quyền địa phương. Nếu vì lý do nào đó trẻ không đến trường học được thì địa phương phải có trách nhiệm sắp xếp cho trẻ hình thức thích hợp để được học tập.

Với trẻ em bắt đầu bước vào tuổi đi học lớp 1, địa phương có trách nhiệm báo cho gia đình biết để đăng ký học cho trẻ. Nếu địa không báo cho gia đình thì sẽ bị coi là phạm luật và phải chịu trách nhiệm.

Việc chấm điểm chỉ thực hiện từ lớp 8 trở đi, còn từ lớp 1- 7 các bài kiểm tra cũng như chứng nhận cuối năm chỉ nhận xét bằng lời hoặc văn bản viết từ giáo viên.

Trong 12 năm học phổ thông chỉ có một cuộc thi quốc gia duy nhất vào cuối năm học lớp 12 là thi tốt nghiệp trung học.

Mặc dù số lượng thí sinh không lớn (chỉ khoảng 40 000-50.000 mỗi năm), song cuộc thi này cũng được tổ chức 2 lần trong năm vào mùa thu và mùa xuân cho thí sinh được quyền lựa chọn.

Kết quả cuộc thi này có thể được làm căn cứ để xét tuyển vào một số ngành, trường đại học.

Với cách thức tuyển sinh gọn nhẹ và hệ thống giáo dục đơn giản như vậy, nhưng chất lượng giáo dục phổ thông của Phần Lan vẫn dẫn đầu thế giới trong hơn một thập kỉ qua.

Cho đến nay các phương tiện truyền thông cũng như các nhà giáo dục trên thế giới vẫn chưa giải mã được bí quyết thành công của giáo dục nước này.

Phần Lan vẫn có trường tư

Nhân đây, cần nói thêm rằng lâu nay nhiều sách báo viết về giáo dục Phần Lan cho rằng Phần Lan không có các trường tư mà chỉ có trường công.

Kỳ thực không phải như vậy. Phần Lan có cả trường tư và trường công như nhiều quốc gia khác.

Chỉ riêng thành phố Helsinki đã có 23 trường công và 14 trường tư.

Nhưng trường tư và trường công của Phần Lan có điểm giống nhau là người học không phải đóng học phí (trừ một số trường tư quốc tế) và cũng được nhận kinh phí từ địa phương như trường công theo số lượng học sinh.