Theo ThS.BS Phan Chí Thành, Chánh văn phòng Trung tâm Đào tạo và Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Phụ sản Trung Ương, hiện nay theo một số thống kê, có tới 20% chị em phụ nữ trong độ tuổi sinh sản trên toàn cầu mắc hội chứng buồng trứng đa nang (tiếng Anh là Polycystic Ovary Syndrome – PCOS), nghĩa là cứ 5 phụ nữ sẽ có 1 người gặp hội chứng này. Buồng trứng đa nang dễ gây vô sinh ở phụ nữ.
"Buồng trứng đa nang được hiểu là một dạng rối loạn nội tiết tố thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Bệnh gây nhiều tác động lên buồng trứng khiến chu kỳ kinh nguyệt bị rối loạn, tăng nồng độ nội tiết tố nam, dẫn đến hình thành nhiều nang nhỏ bên trong buồng trứng.
Nhiều chị em phụ nữ không biết mình mắc hội chứng này nên không điều trị sớm dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm", BS Thành cho hay.
Ảnh minh họa.
Để phòng tránh và điều trị kịp thời buồng trứng đa nang, BS Thành chỉ ra một số triệu chứng cảnh báo mà chị em hay bỏ qua:
Tăng tiết nội tiết tố nam ở phụ nữ
Androgen là một hormone sinh dục nam. Bình thường, hormone này có ở cả nam và nữ, nhưng nồng độ androgen ở nam cao hơn nhiều so với nữ. Testosterone là androgen được biết đến nhiều nhất, góp phần hình thành các đặc điểm sinh lý phân biệt giới tính nam và nữ. Đây là hormone được sản xuất trong tinh hoàn ở nam giới và trong buồng trứng ở phụ nữ. Một lượng nhỏ cũng được sản xuất trong tuyến thượng thận nằm ở phía trên thận.
Vai trò của testosterone là giúp điều chỉnh ham muốn tình dục, phân bố lipid trong cơ thể và làm dày xương. Khi phụ nữ có các triệu chứng của tăng tiết androgen, hơn 80% được chẩn đoán mắc buồng trứng đa nang (PCOS). Các đặc điểm chung của hội chứng cường androgen bao gồm rậm lông, mọc mụn trứng cá, tăng cơ, giọng nói trầm, rối loạn kinh nguyệt và teo cổ tử cung. Trong đó, triệu chứng phổ biến nhất liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang là rậm lông, xuất hiện ở khoảng 70% chị em phụ nữ mắc hội chứng này.
"Cũng giống như ở nam giới, testosterone làm tăng sự phát triển của lông ở một số khu vực nhất định, chẳng hạn như mặt, chân, ngực, lưng và mông. Đồng thời, mức độ testosterone cao hơn có thể gây ra rụng tóc, dẫn đến tình trạng hói đầu giống như nam giới. Ở những chị em phụ nữ mắc chứng cường androgen, tình trạng rậm lông và rụng tóc này thường rất phổ biến", ThS.BS Phan Chí Thành chia sẻ.
Ước tính có khoảng 15 đến 30% bệnh nhân buồng trứng đa nang phát triển mụn trứng cá, mặc dù gần đây nó mới được công nhận là một triệu chứng của bệnh cường androgen.
"Bên cạnh đó, giọng nói trầm hơn và âm vật tăng kích thước cũng là những dấu hiệu nghiêm trọng của chứng tăng tiết androgen. Nồng độ androgen huyết thanh có thể đo được một cách gián tiếp qua DHEA-S (dehydroepiandrosterone sulfate) trong xét nghiệm máu. Mặc dù vậy, nồng độ hormone này dao động theo thời gian trong ngày và trong suốt chu kỳ kinh nguyệt có thể khiến cho việc xác định giá trị bất thường và giá trị tham chiếu trở nên khó khăn hơn", ThS.BS Phan Chí Thành cho biết thêm.
Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy 75% chị em phụ nữ bị buồng trứng đa nang sẽ có giá trị androgen bất thường. Bởi vì nồng độ testosterone cao không phải là một phần của tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh (đây chỉ được coi là một biểu hiện lâm sàng), hầu hết các bác sĩ đều không chỉ định thực hiện các xét nghiệm máu này.
Điều đáng chú ý là nội tiết tố androgen cũng đóng vai trò là tiền chất của hormone sinh dục nữ (estrogen) ở cả nam và nữ. Các mô mỡ (chất béo) dư thừa có thể chuyển đổi testosterone thành estrogen, gây ra chứng phì đại tuyến vú ở cả nam và nữ. Quá trình này giải thích cho hiện tượng "vú to" rất rõ ràng được thấy ở một số người đàn ông lớn tuổi và béo phì.
Rối loạn kinh nguyệt
Nghiên cứu của các nhà khoa học tại Đại học Virginia Commonwealth, Hoa Kỳ chỉ ra rằng "nếu một người phụ nữ có ít hơn tám chu kỳ kinh nguyệt trong một năm và kéo dài trong nhiều năm, có thể có tới 80% khả năng người phụ nữ ấy mắc hội chứng buồng trứng đa nang." Chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh nguyệt là triệu chứng rất phổ biến của buồng trứng đa nang.
"Theo ước tính có khoảng 85% chị em phụ nữ bị buồng trứng đa nang có kinh nguyệt không đều. Trong một chu kỳ kinh nguyệt bình thường, trứng sẽ được phát triển từ nang trứng nguyên thủy trong nửa đầu của chu kỳ và sau đó được giải phóng vào một trong hai ống dẫn trứng để chờ đợi tinh trùng đến thụ tinh. Trong buồng trứng đa nang, nguyên nhân chính dẫn đến rối loạn kinh nguyệt là do quá trình rụng trứng không diễn ra hoặc diễn ra không đều", BS Thành thông tin.
Chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh nguyệt là triệu chứng rất phổ biến của buồng trứng đa nang.
Khi quá trình rụng trứng sinh lý không diễn ra thì chị em phụ nữ có thể không có chu kỳ kinh nguyệt (vô kinh) hoặc có chu kỳ kinh nguyệt kéo dài hơn bình thường (thiểu kinh). Tuy nhiên, điều đáng nói là ngay cả khi có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn cũng không đồng nghĩa với việc quá trình rụng trứng đã diễn ra bình thường, đặc biệt là ở những chị em phụ nữ có các triệu chứng cường androgen. Theo thống kê, 20% phụ nữ có dấu hiệu dư thừa testosterone vẫn có kinh nguyệt đều đặn. Nhìn chung, việc trứng không rụng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng khó thụ thai và vô sinh ở nhiều cặp vợ chồng.
Khi nào chị em phụ nữ cần đi kiểm tra hội chứng này?
Chị em phụ nữ nên khám phụ khoa định kỳ, đặc biệt đến ngay bệnh viện để kiểm tra càng sớm càng tốt khi có các triệu chứng:
- Trễ kinh nhưng không phải do mang thai.
- Có các triệu chứng của buồng trứng đa nang như lông mọc rậm trên mặt và cơ thể, thường xuyên cảm thấy rất đói hoặc rất khát, giảm cân không rõ nguyên nhân.
- Vợ chồng giao hợp đều đặn, không sử dụng bất cứ biện pháp nào nhưng hơn 12 tháng vẫn chưa mang thai.
Buồng trứng đa nang là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh – hiếm muộn ở phụ nữ. Do đó, chuyên gia khuyến cáo chị em phụ nữ cần khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần, và đến ngay cơ sở y tế khi có những triệu chứng bất thường để can thiệp, điều trị sớm, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.