Thanh minh là một từ Hán-Việt, trong đó "thanh" là khí trong, còn "minh" là sáng sủa. Khi tiết Xuân phân qua, những cơn mưa bụi của trời xuân đã hết, bầu trời trở nên quang đãng, sáng sủa ấy là sang tiết Thanh Minh.
Theo cách tính lịch của người Việt cổ, thì một năm sẽ có 24 tiết khí, mỗi tiết khí ứng với một kiểu thời tiết cụ thể và trùng khớp với bốn mùa trong năm. Những tiết khí này được dùng để tính toán thời điểm gieo trồng ngũ cốc nhằm chọn ra thời điểm điều kiện thời tiết là thuận lợi nhất.
Trong đó, tiết Thanh Minh mang ý nghĩa là sự trong xanh, tươi sáng. Đây chính là thời điểm trong lành nhất trong năm nên rất phù hợp với việc thực hiện những nghi lễ quan trọng.
Ở Việt Nam, thì tiết Thanh minh người dân có tập tục đi tảo mộ (cắt cỏ, đắp thêm đất lên mộ) để tưởng nhớ tổ tiên, người thân đã khuất. Dù đi xa làm ăn thì vào ngày này gia đình cùng tụ họp đi tảo mộ sau đó về nhà quây quần bên mâm cơm gia đình. Những ngôi mộ sạch sẽ tươm tất như thay con cháu thể hiện lòng thành kính của mình đối với tổ tiên.
Trong dịp Tết Thanh Minh các khu nghĩa trang thường trở nên đông đúc tấp nập thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” nét văn hóa đẹp của người dân Việt Nam. Dạy con cháu nên biết yêu thương hiếu thảo trân trọng ba mẹ ông bà khi còn sống chứ không phải chờ đến khi họ mất mới tỏ lòng thành kính của mình.
Tết Thanh Minh 2022 vào ngày nào?
Ngày lễ tiết Thanh Minh không có ngày cố định thời gian bắt đầu từ ngày 4-5/4 (sau khi kết thúc tiết Xuân phân) và kết thúc vào khoảng 20-21/4 dương lịch (khi bắt đầu tiết Cốc Vũ). Vào ngày lễ này con cháu cùng nhau kéo về thăm mộ của tổ tiên, cùng nhau dọn dẹp quét rửa mộ phần và bày mâm cúng cho tổ tiên mong tổ tiên phù hộ cho con cháu luôn khỏe mạnh bình an.
Năm 2022 Tết Thanh Minh rơi vào thứ ba ngày mùng 5/4/2022 (5/3 âm lịch).
Người Việt thường làm gì trong Tết Thanh Minh
Tuy Tết Thanh Minh không phải là ngày lễ lớn trong năm nhưng nó lại mang đậm nét văn hóa của người Việt. Đây là phong tục truyền thống gắn liền với cuộc sống và đạo đức của con người Việt Nam.
Tảo mộ ngày Tết Thanh Minh là tập tục lâu đời của người Việt (Ảnh: @stiffnguyen)
Theo phong thủy tâm linh, ngày Thanh Minh là ngày con cháu làm tròn đạo hiếu với gia tiên. Ngày tưởng nhớ công lao các bậc sinh thành đã hi sinh và duy trì thế hệ con cháu mai sau. Trong ngày Thanh Minh, mọi người thường chuẩn bị lễ vật tươm tất như đèn, nhang, hoa quả để dâng lên gia tiên.
Tất cả lễ vật được bày trí trước phần bia mộ người mất, cùng lời khấn vái mong tổ tiên phù hộ con cháu được bình an và gặp nhiều may mắn trong cuộc sống. Lễ cúng vái này được nhiều người gọi là tảo mộ. Sau khi cúng vái, tàn nhang con cháu cùng nhau dọn dẹp sạch sẽ xung quanh ngôi mộ tổ tiên đã khuất.
Tảo mộ trong Tết Thanh Minh giúp con cháu nhớ đến cội nguồn, tổ tiên. Là ngày để các thế hệ con cháu sum vầy bên nhau, cùng nhau báo hiếu các bậc sinh thành đã khuất.
Hiện nay có nhiều người nhầm lẫn Tết Thanh Minh với Tết Hàn Thực (3/3 âm lịch) dù 2 ngày này hoàn toàn khác nhau. Năm nay Tết Hàn Thực rơi vào ngày 3/4/2022, tức đến trước Tết Thanh Minh 2 ngày.