Môn Anh bỗng có phổ điểm tốt nghiệp ĐẸP như mơ: Chưa chắc do học sinh giỏi lên, cần nhìn thẳng vào điểm này để tránh ảo tưởng!

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 gây chú ý đặc biệt khi phổ điểm môn Tiếng Anh xuất hiện với hình dáng "chuẩn đẹp": phân bố đối xứng, tập trung quanh mức điểm trung bình – khá, gần như không còn sự lệch lớn hay "đuôi dài" phía thấp như các năm trước. Đây là điều chưa từng xảy ra với một trong những môn thi vốn luôn được coi là khó và phân hóa sâu. Tuy nhiên, khi đối chiếu với dữ liệu từ năm 2024, dễ nhận thấy: Sự "đẹp lên" của phổ điểm năm nay không đến từ việc học sinh học tốt hơn hay đề thi dễ hơn, mà chủ yếu là do sự thay đổi mạnh về cơ cấu người dự thi.

Dữ liệu đối lập: Điểm giảm, phổ thu gọn, thí sinh ít đi

Năm 2024, môn Tiếng Anh có 906.549 thí sinh dự thi. Điểm trung bình là 5,51; trung vị ở mức 5,2; độ lệch chuẩn lên tới 1,88, phản ánh rõ sự phân tán lớn về năng lực. Có gần 43% thí sinh đạt điểm dưới 5, và hơn 140 em có điểm từ 1 trở xuống.

Sang năm 2025, số thí sinh thi Tiếng Anh giảm mạnh còn 351.848. Điểm trung bình giảm nhẹ xuống 5,38, thấp hơn năm trước, nhưng trung vị lại nhích nhẹ lên 5,25. Đáng chú ý nhất là độ lệch chuẩn giảm rõ rệt, chỉ còn 1,45, cho thấy các mức điểm tập trung sát nhau hơn, tạo nên một phổ điểm gọn gàng, đối xứng và gần "chuẩn hình chuông".

Sự đối lập này đặt ra một câu hỏi đáng suy nghĩ: tại sao điểm trung bình lại giảm, nhưng phổ điểm trông lại đẹp hơn?

Thay đổi cơ cấu người thi: Mấu chốt làm "đẹp" phổ điểm

Khác với các năm trước, từ năm 2025, học sinh không bắt buộc phải chọn Tiếng Anh làm ngoại ngữ thi tốt nghiệp. Thay vào đó, các em có thể chọn Tiếng Trung, Hàn, Nhật, Pháp… tùy năng lực và định hướng học tập. Điều này dẫn đến một hệ quả mang tính "lọc mẫu": phần lớn những học sinh vốn học yếu Tiếng Anh, đặc biệt ở các vùng khó khăn, đã chuyển sang môn khác dễ tiếp cận hơn.

Hệ quả là phổ điểm Tiếng Anh năm 2025 không còn phản ánh đầy đủ phổ năng lực học sinh THPT như trước , mà trở thành phổ điểm của một nhóm thí sinh "chọn lọc", chủ yếu là những người học tốt, có chiến lược thi đại học rõ ràng, hoặc đã được ôn luyện bài bản.

Điểm trung bình giảm là tín hiệu trung thực về mặt điểm số, nhưng việc phổ điểm thu gọn, độ lệch chuẩn thấp lại chủ yếu là do nhóm học sinh yếu đã rút khỏi kỳ thi này , chứ không phải vì học sinh yếu đã học tốt hơn.

Phổ điểm "đẹp" nhưng mất tính đại diện

Một phổ điểm chỉ thực sự có giá trị đánh giá khi nó phản ánh được toàn bộ phổ năng lực của nhóm học sinh dự thi , bao gồm cả nhóm yếu - trung bình - khá - giỏi. Khi hơn một nửa số thí sinh không còn tham gia thi môn Tiếng Anh, đặc biệt là nhóm yếu, thì các chỉ số như điểm trung bình, độ lệch chuẩn, hay tỷ lệ điểm cao thấp không thể đem so sánh trực tiếp với các năm trước .

Điều này tạo ra một ảo giác thống kê: nhìn phổ điểm gọn đẹp, nhiều người dễ kết luận rằng đề thi tốt hơn, học sinh học khá hơn, chất lượng giáo dục đã cải thiện. Trong thực tế, phổ điểm ấy đã bị thu hẹp nhân tạo , thông qua việc thay đổi cơ cấu người thi.

Hệ quả là gì?

Việc hiểu sai bản chất phổ điểm có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng trong công tác hoạch định giáo dục:

- Đề thi năm sau có thể bị làm khó hơn do ngộ nhận rằng học sinh đang học tốt hơn.

- Nhóm học sinh yếu không được hỗ trợ đúng mức vì không còn hiện diện rõ trên phổ điểm.

- Các phân tích học lực toàn quốc, xét tuyển đại học, cấp học bổng... dễ sai lệch nếu lấy phổ điểm 2025 làm cơ sở duy nhất.

Việc đánh giá phổ điểm, đặc biệt với những môn có thay đổi trong chính sách chọn môn như Tiếng Anh, cần đi kèm phân tích toàn diện về số lượng, chất lượng và cấu trúc người dự thi , thay vì chỉ nhìn vào biểu đồ điểm.

Phổ điểm môn Tiếng Anh năm 2025 mang hình thức lý tưởng, nhưng bản chất đã thay đổi đáng kể khi nhóm học sinh yếu, vốn tạo ra sự phân tán lớn về điểm số không còn thi môn này. Đây là bài học lớn trong việc đọc hiểu dữ liệu giáo dục: Khi mẫu khảo sát thay đổi, thì mọi chỉ số từ nó cũng cần được giải thích lại một cách thận trọng .

Nếu không đặt phổ điểm vào đúng bối cảnh, chúng ta sẽ dễ rơi vào những ngộ nhận và từ đó, những chính sách sai lệch hoàn toàn có thể được hình thành trên nền tảng của một ảo giác đẹp đẽ.

Theo Thanh Hương