Từ cái háo hức của trẻ con đến 'nỗi sợ' trong lòng người lớn: Tết xưa và nay đã thay đổi như thế nào?

Chúng ta đang sống giữa thời đại đổi mới, bước vào kỷ nguyên số - nơi người ta dần lột bỏ những thứ cũ kỹ và thay vào đó những xu hướng mới để tiếp cận gần hơn với sự phát triển. Một trong những thay đổi rõ nét nhất là cách người ta “ăn” Tết.

Nhiều người cứ nói Tết nay “nhạt” lắm, chẳng còn háo hức và mong ngóng như xưa. Tết đến kéo theo cả núi việc phải làm, kéo theo cả những câu hỏi không muốn phải trả lời... có khiến bạn - một người trẻ sợ Tết? Điều gì đã xảy ra với bạn từ một đứa trẻ đếm từng ngày tới Tết cho tới phiên bản hiện tại? Cuối năm rồi, dành một khoảng lặng và xem Tết xưa - Tết nay đã thay đổi thế nào...

Chuyện sắm Tết

Cứ tháng giáp Tết, dọc mọi con đường từ miền quê đến thành phố đều tấp nập dòng người ngược xuôi lo sắm Tết. Từ nhành đào, chậu mai, chậu quất đến từng chiếc lá dong bánh tẻ kèm xấp lạt để gói bánh chưng.

Ảnh tư liệu Hà Nội xưa

Tết xưa, ai ai cũng hối hả chen nhau giữa các chợ để tỉ mẩn chọn cho mình được cành đào nhiều nụ nhiều lộc nhất. Mọi thứ cho Tết đều có thể mua được ở chợ và chỉ có thể mua được ở chợ. Cũng vì thế mà chợ Tết xưa là cái gì đó hừng hực, náo nức và lắng đọng thật lâu trong ký ức mỗi người. 

Ảnh tư liệu: Chợ hoa Tết ở Hà Nội xưa

Tết cổ truyền xưa luôn níu chân người ta lâu hơn ngoài phố để hối hả chọn được những thứ ngon nhất, đẹp nhất về trưng Tết, để cả gia đình có đón ngày đầu năm mới tươm tất nhất có thể. Bạn dù giờ đã lớn hơn hay già đi, chợ Tết chắc chắn vẫn ở nguyên đó trong tâm trí, đúng không nào?

Ảnh tư liệu: Tết xưa ở Huế năm 1923

Tết nay, chuyện sắm Tết đã khác, có khi ngồi tại nhà, lên các sàn thương mại điện tử, các cửa hàng online đặt mua đồ người ta cũng chuyển đến tận nhà. Dẫu vậy, trong mỗi nhà, vẫn không thể thiếu được cành mai, cành đào hay chậu quất. Có chăng, người ta thích chơi thêm những chậu bonsai, những loài hoa đắt đỏ như địa lan, quýt cảnh, mơ trắng hoặc đào rừng. Có thể nói cây hay hoa là những gạch nối không thể thiếu giữa Tết xưa và nay.

Ảnh: Gia Đoàn

Tết xưa, đám trẻ con háo hức ngồi xem ông và bố, xem bà và mẹ gói bánh chưng, tối trông nồi bánh chưng trên bếp lửa tiện thể lùi vài củ khoai ăn chống đói. Xưa kia, ngay từ đầu năm, mỗi nhà gom góp nuôi một con lợn để ăn Tết.

Cuối năm, những người trong họ quây quần, đụng lợn làm giò chả để đón Tết. Ngày nay, chẳng phải gần Tết mới có bánh chưng, bánh tét. 

Ngoài chợ, trên các cửa hàng online hay trong siêu thị hiện nay, đều có thể mua được bánh chưng, bánh tét bất kể lúc nào.

Bây giờ, bánh chưng, bánh tét bán quanh năm, mua lúc nào cũng có. Khi xưa, thịt lợn, thịt gà đều quý, chỉ dành dụm đến Tết mới có, chẳng dễ mà ngày dưng có để ăn. Nay mua lúc nào cũng được.

Ảnh tư liệu: Đón Tết thời bao cấp cũng đông vui, nhộn nhịp tại các cửa hàng mậu dịch. Các cửa hàng bách hóa bày bán các mặt hàng rượu, mứt,... để phục vụ người dân.

Tết nay, các trung tâm thương mại, siêu thị và nhiều cửa hàng tạp hóa mọc lên khắp nơi, người dân không phải chen chúc, có thể thoải mái mua nhiều mặt hàng khác nhau về ăn Tết. Tết nay, gói bánh chưng hay bánh tét cốt chỉ để có không khí Tết, chứ cũng không câu nệ bắt buộc. Nhiều nhà neo người, đặt mua vài cái bánh chưng, có khi ăn cả Tết còn không hết.

Tết xưa, mọi nhà đều mua tranh, treo câu đối trước cửa hoặc cột xà nhà để mong cầu may mắn. Tết nay không còn nhiều nơi treo câu đối ăn Tết nữa. Thay vào đó, nhiều người chọn treo đèn lồng đỏ hoặc giăng kết nhiều loại dây kim tuyến cùng dây đèn lấp lánh.

Chuyện đi lại ngày Tết

Xưa kia, thời xa lắm, khi mà người dân đi lại bằng ngựa hay xe ngựa, xe kéo, thời gian về quê ăn Tết tính theo nhiều ngày đường. Đến sau này, khi đã có tàu hỏa, những ngày giáp Tết việc đi lại vẫn rất khó khăn. Những người ở xa quê có khi phải xếp hàng mấy ngày đêm mới may ra mới mua được vé. Không mua được vé, ngồi trên nóc tàu là còn may.

Ảnh tư liệu: Không chỉ tàu hỏa, ngay cả những chuyến ô tô thuở đầu cũng chen chúc đông đúc không kém

Ngày nay, phương tiện giao thông tiện lợi, đầy đủ hơn nhiều. Máy bay, tàu hỏa, ô tô khách, ô tô riêng, xe máy,... đủ loại phương tiện công cộng lẫn cá nhân đủ để người dân có thể dễ dàng tìm về với gia đình cùng đón Tết. 

Tết xưa, ngày 30 Tết, nhà nào cũng nấu lấy một vài nồi lá mùi hoặc hương nhu để tắm "tẩy uế", lấy thơm, coi như đó là một cách loại bỏ những điều cũ kỹ và xui rủi trong năm cũ, ướp mình bằng hương thơm tự nhiên để đón năm mới tốt lành.

Ảnh: Tùng Lâm, Thế Đại

Nhưng ngày nay, người ta dùng sáp thơm và nước hoa cho tiện dụng và nhanh chóng. Cũng còn những nhà thực hiện phong tục cổ truyền này. Tuy vậy, bóng dáng những gánh mùi già vẫn còn phảng phất hương thơm những sáng 30 Tết ở các con phố, các chợ dân sinh cuối năm dành cho những ai vẫn còn nhung nhớ đến phong tục "ướp hương" cổ truyền này vậy.

Với cá nhân tôi, thấy hương nước mùi chính là thấy Tết, chính là bắt đầu nghỉ Tết.

Chuyện phong tục lấy may đầu năm

Tết cổ truyền xưa từ thời ông bà luôn có những phong tục lấy may. Theo dân gian, những khoảnh khắc đầu tiên của năm mới là những giây phút thiêng liêng, bởi vậy người ta luôn thực hiện những điều tốt đẹp để mong những điều may mắn.

Chẳng hạn như đêm Giao thừa đốt pháo để chúc mừng năm mới, hái lộc đầu xuân để rước may mắn về nhà, xông đất đầu năm để “lấy vía” từ người thành công, khai bút đầu xuân để cầu mong may mắn trong học hành, sự nghiệp,...

Tết nay, đêm ba mươi, nhiều nhà tranh thủ dọn dẹp, trưng bày nốt mâm cỗ để cúng Gia tiên tiện thể xem chương trình Táo Quân, gặp nhau cuối năm trước khi đón Giao thừa. 

Nhiều gia đình hò hẹn đi đến các điểm bắn pháo hoa ngoài trời, hòa chung không khí đón năm mới cùng người dân trong cả nước. 

Tết xưa, trẻ con đều háo hức được ngửi mùi quần áo mới bố mẹ mua cho để diện Tết đến mức mất ngủ cả đêm. Còn bây giờ, điều kiện dư dả, quần áo mua quanh năm, chẳng mấy ai còn bận tâm tới việc Tết phải mua quần áo mới nữa. Ấy thế nhưng có quần áo mới ngày Tết nó vẫn khác lắm, háo hức lắm!

Tết xưa, những bao lì xì đỏ đầy yêu thương được đám trẻ cẩn thận xòe hai tay đón lấy. Tết nay, sự rộn ràng háo hức đón lì xì ấy ít nhiều đổi bằng ánh mắt thất vọng nếu như số tiền trong phong bao không được nhiều như mong đợi.

Điều may mắn khi nhận phong bao lì xì là những câu chúc may mắn, an lành và nụ cười thân thương từ người mừng tuổi mới. Giờ đây, hiện đại hóa, ví điện tử phủ sóng dày đặc khắp thế giới, việc chuyển khoản trong tích tắc, người ở nửa bên kia địa cầu cũng sẽ nhận được tiền lì xì sau hai tiếng ting ting.

***

Nhiều người cho rằng, phải chăng sự thiếu thốn, không được đủ đầy trong Tết xưa khiến người ta cảm thấy ấm lòng và nhung nhớ hơn giữa những sơn hào hải vị, của ngon vật lạ đầy đủ của Tết nay?

Sự thay đổi của cuộc sống kéo theo sự thay đổi dòng chảy của văn hóa. Cuộc sống hiện đại nhiều áp lực căng thẳng và giới trẻ ngày nay cũng lựa chọn một lối sống hiện đại, mới mẻ - sống cho riêng mình nhiều hơn. Nhiều người cố tìm kiếm một cái Tết thảnh thơi, cố gắng "làm ngơ" trước những âu lo, bộn bề và bận rộn của ngày Tết. Bởi cuộc sống hiện đại, kỷ nguyên công nghệ số càng khiến người ta nhiều lo toan, tất bật nên không còn nhiều thời gian chuẩn bị đón Tết.Ở góc độ thực tế hơn, một bộ phận không nhỏ người trẻ và người lao động ngày nay "sợ" Tết bởi gánh nặng mưu sinh đè lên vai cùng với những thay đổi chóng mặt của thị trường. Thêm vào đó, cuộc sống có phần đề cao vật chất và áp lực tâm lý về vấn đề hôn nhân như đến tuổi lấy chồng, lương cao hay thấp,... khiến nhiều người còn cảm thấy e ngại, không dám về quê ăn Tết.

Nhưng, nhìn lại mới thấy, Tết Nguyên Đán chưa bao giờ mất đi ý nghĩa vốn có, có chăng thời đại làm cho những ý nghĩa ấy biến đổi đi, ở một dạng thù hình khác. Dù cách đón Tết mỗi thời đại có khác nhau, nhưng mỗi người chúng ta đều hướng vọng về những ngày Tết là tình thân gia đình, có thể ở bên cạnh nhau, đoàn tụ sau một năm dài xa cách, quây quần cùng đón khoảnh khắc sang năm mới, đó chẳng phải là điều ý nghĩa nhất hay sao?