Biến thể Omicron buộc thế giới trải qua khoảnh khắc chưa từng có trong suốt 100 năm qua

Thế giới đang trải qua một thời khắc vô cùng đặc biệt - theo nghĩa tiêu cực. Trong vòng 5 - 6 tuần qua, biến thể Omicron đã khiến nhiều người bị ốm bệnh hơn bất kỳ giai đoạn tương tự nào kể từ đại dịch cúm năm 1918 - 1919.

Trong khi các ca nhiễm Omicron đang gia tăng ở nhiều nơi, giai đoạn tháng 2 nhiều khả năng sẽ tiếp tục chứng kiến sự lây lan của biến thể này, gây thiếu hụt nhân lực ở bệnh viện, nhà máy và làm dấy lên tranh cãi xoay quanh các lệnh hạn chế Covid-19, nhất là khi Omicron dường như đang gây ra triệu chứng nhẹ hơn.

Tại Anh, cứ 6 cư dân lại có trên 1 người đã nhiễm bệnh kể từ khi biến thể này hoành hành từ cuối tháng 11/2021. Tại Đan Mạch, tỉ lệ là 1:5 cư dân đã nhiễm bệnh, trong khi Israel là 1:9.

"Đây là thời khắc độc nhất, khi có quá nhiều người cùng nhiễm bệnh ở một thời điểm," - Christopher Murray, giám đốc Viện Đo lường và đánh giá Sức khỏe (IHME) thuộc ĐH Washington cho biết.

Tính đến giữa đỉnh dịch tháng 1/2022, khoảng 1:5 người Mỹ đã nhiễm Omicron - con số có thể tăng gấp đôi cho đến giữa tháng 2 - thời điểm làn sóng dịch bệnh được dự báo sẽ kết thúc.

"Việc có xấp xỉ 40% dân số nhiễm cùng một chủng bệnh trong vòng 8 tuần là điều không thể tin nổi, và tôi không nghĩ từng có mô hình dự đoán nào như vậy trước kia. Cúm mùa thường chỉ khiến 10% nhiễm bệnh, và là trong 16 tuần," - trích lời Trevor Bedford, nhà virus học từ Trung tâm nghiên cứu Ung thư Fred Hutch.

Không giống các làn sóng dịch bệnh trước kia - vốn lây nhiễm cho ít người hơn và thường bùng phát ở những khu vực và thời gian khác nhau - làn sóng dịch lần này có xu hướng lan tỏa ra toàn thế giới, ngay cả khi một vài khu vực thuộc châu Á vẫn chưa phải đối mặt với nó.

"Thật vô lý nếu chưa có bạn bè, người thân nào từng nhiễm bệnh," - Brenda Crabtree, chuyên gia dịch tễ người Mexico nhận xét.

Ảnh hưởng rất lớn

Không phải ai nhiễm virus cũng trở nên ốm yếu và bộc lộ triệu chứng. Ước tính từ IHME cho thấy 80% - 90% những người nhiễm Omicron không có triệu chứng, trong khi với Delta và một vài chủng cúm khác chỉ là 40%. Tuy nhiên, như vậy cũng đủ để gây ra một con số kỷ lục về số người bị ốm trong thời gian ngắn.

"Dù chỉ 5% người nhiễm bệnh bị ốm, đó cũng là con số rất lớn," - Murray chia sẻ, đề cập đến chuyện 10% nhân viên bệnh viện trường ông (tổng cộng khoảng 900 người) đang bị bệnh hoặc đang phải chăm người bệnh vào giữa tháng 1. Cùng với đó là cúm mùa đang hoành hành đã khiến tình hình trở nên tệ hơn. CDC Hoa Kỳ ước tính 2 triệu người Mỹ đã có triệu chứng nhiễm cúm, tính từ tháng 10/2021.

Tình hình này ảnh hưởng gấp 3 lần đến thị trường lao động: những người nhiễm bệnh, những người phải ở nhà chăm thân nhân nhiễm bệnh, và những người dù không có triệu chứng nhưng buộc phải ở nhà theo quy định phòng dịch của chính phủ.

Hệ quả, một số lượng lớn người vốn không thể làm việc từ xa buộc phải bỏ việc. Nó gây ảnh hưởng đến bệnh viện, ngành hàng không, trường học, và các sự kiện thể thao. Như tại Brazil, 1/5 công nhân viên y tế tại Rio de Janeiro đã nghỉ ốm trong tuần qua do dịch cúm hoành hành. Tại Mexico, 10% - 13% công nhân nhà máy cũng vắng mặt trong các tuần gần đây.

"Một số công ty sản xuất mất đến 20% lực lượng lao động," - theo Ricardo Barbosa, giám đốc công đoàn của Coparmex cho biết.

Chưa từng xảy ra suốt 100 năm

Theo Tiến sĩ William Schaffner từ ĐH Y Vanderbilt (Mỹ), quy mô và tốc độ lây lan của Omicron lớn đến mức chỉ dịch cúm năm 1918 - 1919 là có thể so sánh về tỉ lệ dân số toàn cầu nhiễm cùng một chủng bệnh trong khoảng thời gian ngắn.

Tháng 1/2022, có khoảng 84 triệu trường hợp đang nhiễm Covid-19, con số gần như tương đương với cả một năm 2020. May mắn là nhờ độ phủ vaccine rộng, miễn dịch tự nhiên và thuốc, số ca tử vong toàn cầu trong tháng chỉ ở mức thấp, khoảng 217 ngàn người.

Tuy nhiên theo ước tính của IHME, dựa trên việc xét nghiệm chỉ có thể "tóm" được một phần số ca nhiễm, dường như phải có 95 triệu người trên thế giới mỗi ngày đã nhiễm Omicron ngay từ đầu tháng 1. Nó lớn hơn gấp 6 lần so với các đỉnh dịch trước kia. Theo IHME dự báo, làn sóng này sẽ giảm dần trong các tuần tới và chấm dứt vào giữa tháng 3.

Nửa đầu tháng 12/2021, khoảng 3 triệu người tại Mỹ cho biết họ phải nghỉ làm ở nhà vì nhiễm bệnh, hoặc phải chăm người thân bị ốm. Trước việc Omicron dường như cho triệu chứng ít nghiêm trọng hơn so với chủng cũ, chính phủ các nước đứng trước áp lực nới lỏng quy định phòng dịch.

Mỹ và Anh hiện đã giảm thời gian cách ly với các ca dương tính xuống còn 5 ngày, thay vì 10. Israel quyết định học sinh, sinh viên không cần phải cách ly dù có trở thành F1. Tại Dubai, chính phủ quyết định nhân viên y tế tiếp xúc với ca nhiễm không cần phải cách ly nếu đã tiêm đủ và không có triệu chứng.

Một số quốc gia thậm chí còn đi xa hơn, bị thôi thúc bởi ý tưởng làn sóng dịch bệnh sẽ bổ sung miễn dịch cho vaccine và mở ra giai đoạn đưa dịch bệnh trở thành bệnh theo mùa giống cúm. Đan Mạch và Pháp trong tuần qua đã dẹp bỏ rất nhiều lệnh hạn chế vì Covid-19.

Động thái này khiến Tổ chức Y tế thế giới WHO tỏ ra cảnh giác, cho rằng các nước đang dỡ bỏ quá sớm. "Chúng tôi lo ngại khi một số nước cho rằng nhờ vaccine và khả năng lây lan mạnh nhưng gây độc lực thấp của Omicron mà các biện pháp phòng dịch không còn quan trọng nữa," - Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus phát biểu. "Sự thật là khả năng lây nhiễm càng cao, dịch bệnh càng kéo dài."

Caroline Ball, hiện đang làm kế toán tại London cho biết có khoảng 15 gia đình thân quen với cô đang nhiễm virus - nhiều hơn bất kỳ thời điểm nào trong 2 năm qua. 2 tuần giữa tháng 1/2022, cô cùng chồng và 3 con đều dương tính với Covid-19. Triệu chứng của họ trải khá rộng, từ sốt, mệt mỏi cho đến không dấu hiệu.

"Với Omicron và việc các con đang phải đi học, tôi nghĩ đã đến lúc chúng tôi cũng nhiễm bệnh rồi," - cô trải lòng.

São Paulo, thành phố lớn nhất của Brazil, đã phải tuyển dụng hàng trăm nhân viên y tế mới để bù đắp số vắng mặt. Thậm chí, nhà chức trách phải trình một lệnh cấm nhân viên y tế tại thành phố đình công, sau khi nhiều người dự tính bỏ việc vì quá mệt mỏi.

"Ai cũng kiệt sức. Rủi ro lớn nhất là đến ngưỡng cả hệ thống sụp đổ," - Victor Vilela Dourado, chuyên gia gây mê cho hay.

Đại dịch cũng gây ảnh hưởng đến các sự kiện thể thao. Ở Anh, 21 trận đấu thuộc Premier League (giải đấu bóng đá cấp cao nhất quốc gia) đã phải hoãn lại vì số ca nhiễm gia tăng - nhiều hơn 6 trận so với mùa 2020 - 2021. Mùa bóng tại Argentina cũng phải bắt đầu muộn vì nhiều cầu thủ nhiễm bệnh. Ấn Độ bị loại khỏi giải bóng đá nữ Asian Cup cũng vì lý do tương tự.

Abhishek Sharma, nhân viên ngân hàng tại New Delhi nằm trong số hàng triệu người chứng kiến làn sóng dịch bệnh gia tăng mạnh mẽ. Sau khi cố gắng liên hệ với bác sĩ riêng của gia đình vì cậu con trai 8 tuổi đổ bệnh mà không được, Sharma đã lái xe đến phòng mạch của ông tại phía đông Delhi. Thứ anh thấy là một hàng dài những đứa trẻ mắc bệnh đang chờ đợi.

Vị bác sĩ bảo rằng ông không thể trả lời điện thoại của anh bởi có quá nhiều bệnh nhân. "Dường như ai cũng đã đổ bệnh," - Sharma dẫn lời bác sĩ nói với anh.