Vì sao giáo dục do ông bà chủ đạo lại cản trở khả năng sáng tạo?
Giáo sư Bàng đã phân tích các nguyên nhân tâm lý và xã hội đằng sau hiện tượng này. Ông cho rằng:
Thứ nhất, ông bà thường đặt ưu tiên hàng đầu vào sự an toàn thể chất, hơn là việc tạo điều kiện cho trẻ khám phá và mạo hiểm học hỏi.
Thứ hai, họ ít để tâm đến nhu cầu cảm xúc, tâm lý của trẻ, mà chú trọng hơn đến ăn mặc, giấc ngủ, thể trạng.
Thứ ba, trong những gia đình mà ông bà là người chính dạy cháu, cha mẹ đôi khi rút lui khỏi vai trò giáo dục, phó mặc hoàn toàn cho thế hệ trước.
Những yếu tố này khiến trẻ ít được thử, sai trong môi trường an toàn, ít được khuyến khích phát triển chính kiến và tư duy độc lập, điều tối quan trọng để hình thành khả năng sáng tạo.
Một góc nhìn khác: Khi ông bà và cháu học cùng nhau, điều kỳ diệu có thể xảy ra
Trái với góc nhìn có phần "phê phán nhẹ" trên, Giáo sư Lý Gia Thành – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục Suốt đời, Đại học Sư phạm Hoa Đông lại mang đến một quan điểm tích cực hơn về vai trò của ông bà trong giáo dục hiện đại.
Ông cho rằng, trong kỷ nguyên số, khi trẻ nhỏ dạy ông bà dùng điện thoại, tra cứu Google, còn ông bà kể chuyện truyền thống, dạy trẻ thêu thùa, làm bánh… thì một mô hình học tập hai chiều giữa các thế hệ đang được hình thành và mang giá trị giáo dục rất riêng.
Theo ông, ở các nước như châu Á và châu Phi, nơi có mô hình gia đình đa thế hệ phổ biến, sự tương tác giữa "một già – một trẻ" không chỉ tạo ra giá trị học tập, mà còn góp phần bảo tồn sự đa dạng văn hóa toàn cầu và tôn vinh mối quan hệ giữa các thế hệ.
Không phải "ông bà dạy cháu" tốt hay xấu – mà là "cách dạy" thế nào mới quan trọng
Dữ liệu khoa học cho thấy: Khi ông bà can thiệp quá sâu và chiếm vị trí trung tâm trong việc dạy dỗ trẻ, đặc biệt nếu không có nền tảng kiến thức giáo dục hiện đại, thì khả năng sáng tạo của trẻ dễ bị cản trở. Tuy nhiên, nếu vai trò của ông bà là đồng hành, gợi mở, truyền cảm hứng, thì mối quan hệ này lại có thể mang đến những giá trị rất đặc biệt vừa nuôi dưỡng cảm xúc, vừa kết nối truyền thống và hiện đại.
Vì vậy, trình độ học vấn không phải yếu tố quyết định duy nhất, nhưng nó ảnh hưởng đến cách ông bà lựa chọn giáo dục cháu mình theo hướng khuyến khích hay giới hạn. Và điều này, xét đến cùng, chính là chìa khóa tác động đến khả năng sáng tạo của một đứa trẻ.
Theo Hiểu Đan