WHO công bố 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong thập kỷ qua: căn bệnh nào đã giết chết nhiều người nhất?

Trong năm 2019, 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu chiếm 55% trong tổng số 55.4 triệu ca tử vong toàn cầu.

Những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu này, tính theo tổng số ca tử vong, có liên quan đến 3 nhóm bệnh lớn: tim mạch (bệnh tim thiếu máu cục bộ, đột quỵ), hô hấp (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhiễm trùng đường hô hấp dưới) và các bệnh ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh (bao gồm ngạt sơ sinh và các tổn thương khi sinh, nhiễm trùng huyết và nhiễm trùng sơ sinh, cùng nhiều biến chứng của sinh non).

Và chúng có thể được chia thành 3 loại: bệnh truyền nhiễm, bệnh không truyền nhiễm (mãn tính) và tai nạn.

10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới

Ở cấp độ toàn cầu, 7 trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong năm 2019 là những bệnh không truyền nhiễm, chiếm 44% trong tổng số ca tử vong trên toàn thế giới, chiếm 80% số ca tử vong liên quan đến 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu này.

Tuy nhiên, nếu tính số ca tử vong trên thế giới do tất cả những bệnh không truyền nhiễm gây ra thì nó chiếm tới 74% trong năm 2019.

Sát thủ nguy hiểm nhất của thế giới là bệnh tim thiếu máu cục bộ, chiếm 16% tổng số ca tử vong trên thế giới. Kể từ năm 2000 đến nay, số lượng người tử vong do căn bệnh này gây ra đã có sự tăng vọt đáng báo động, tăng từ 2 triệu người (năm 2000) lên tới 8.9 triệu người (năm 2019).

Đột quỵ và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính lần lượt xếp ở vị trí thứ 2 và 3 trong danh sách, gây ra xấp xỉ 11% và 6% tổng số ca tử vong toàn cầu.

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới là bệnh truyền nhiễm cướp đi sinh mạng của nhiều người nhất trên thế giới, xếp ở vị trí thứ 4 trong bảng xếp hạng 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tuy nhiên, trong vòng 20 năm trở lại đây, người ta nhận thấy sự giảm dần đi về số lượng ca tử vong do nguyên nhân này. Năm 2019 ghi nhận 2.6 triệu ca tử vong do nhiễm trùng đường hô hấp dưới, ít hơn 460 nghìn ca so với năm 2000.

Các bệnh ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh xếp ở vị trí thứ 5. Tuy nhiên, đây là một trong những nguyên nhân có số ca tử vong giảm mạnh nhất trong 20 năm qua. Năm 2019, nó cướp đi sinh mạng của 2 triệu trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, ít hơn 1.2 triệu so với những năm 2000.

Người chết do các bệnh không truyền nhiễm có sự gia tăng. Cụ thể, số ca tử vong do ung thư phổi, khí quản, phế quản tăng từ 1.2 triệu (năm 2000) lên 1.8 triệu (năm 2019), và hiện đứng thứ 6 trong 10 nguyên nhân gây từ vong hàng đầu thế giới.

Năm 2019, Alzheimer và các bệnh sa sút trí tuệ khác được xếp ở vị trí thứ 7. Đáng chú ý, phụ nữ là đối tượng bị ảnh hưởng bởi các bệnh này nhiều nhất. Trên toàn thế giới, 65% số người tử vong do Alzheimer và các bệnh sa sút trí tuệ khác là nữ giới.

Một trong những sự sụt giảm lớn nhất về số ca tử vong là các bệnh tiêu chảy, với số ca tử vong giảm từ 2.6 triệu năm 2000 xuống còn 1.5 triệu năm 2019.

Tiểu đường đã lọt vào danh sách 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. So với năm 2000, số người mất mạng vì tiểu đường tăng tới 70%. Đây cũng là nguyên nhân gây tử vong lớn nhất ở nam giới trong top 10 này, với số ca nam giới tử vong tăng tới 80% từ năm 2000 đến năm 2019.

Một số bệnh khác vốn nằm trong top 10 nguyên nhân gây từ vong hàng đầu thế giới những năm 2000 thì đến nay đã biến mất khỏi danh sách. HIV/AIDS là một trong số đó, với số ca tử vong do nó gây ra giảm đến 51% trong 20 năm qua (năm 2000 nó đứng ở vị trí thứ 8 trong danh sách thì nay nó đã tụt xuống thứ 19).

Những bệnh về thận tăng 3 hạng và trở thành nguyên nhân gây tử vong cao thứ 10 trên thế giới, gây nên cái chết của 1.3 triệu người năm 2019, trong khi đó, con số này của những năm 2000 chỉ là 813 nghìn.

10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại các nước thu nhập trung bình thấp, trong đó có Việt Nam

Ngân hàng Thế giới phân chia kinh tế thế giới thành 4 nhóm thu nhập dựa trên tổng thu nhập quốc gia: nhóm các nước thu nhập thấp, trung bình thấp, trung bình cao và cao. Tính đến năm 2020, Việt Nam nằm ở nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp.

Trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại các quốc gia có thu nhập trung bình thấp (trong đó có Việt Nam) có 5 nguyên nhân là do bệnh không truyền nhiễm, 4 nguyên nhân là do bệnh truyền nhiễm và 1 nguyên nhân là do tai nạn gây tử vong. Trong đó, thứ tự của các nguyên nhân này lần lượt là bệnh tim thiếu máu cục bộ, đột quỵ, các bệnh ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhiễm trùng đường hô hấp dưới, tiêu chảy, bệnh lao, bệnh xơ gan, tiểu đường và tai nạn giao thông.

Đứng đầu danh sách dĩ nhiên vẫn là 2 căn bệnh quái ác: tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ. Ở bất kể quốc gia nào trên thế giới thì chúng cũng là nguyên nhân gây tử vong cao nhất.

Tiểu đường là nguyên nhân có sự tăng cao về số lượng người tử vong trong nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp. Nó từ vị trí thứ 15 lên thứ 9, số người bị nó cướp đi sinh mạng tăng gần gấp đôi trong giai đoạn 2000-2019.

Là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp, tiêu chảy vẫn là một thách thức lớn. Tuy nhiên, dấu hiệu đáng mừng là số lượng người tử vong do nó đã giảm đi đáng kể, từ 1.9 triệu người năm 2000 xuống còn 1.1 triệu người năm 2019.

Sự gia tăng lớn nhất về số ca tử vong ở các quốc gia này là do bệnh thiếu máu cơ tim, tăng từ 1 triệu lên 3.1 triệu người kể từ năm 2000. HIV/AIDS cũng có sự sụt giảm mạnh số ca tử vong, từ vị trí thứ 8 trong danh sách vào những năm 2000 xuống thứ 15.

Ngạc nhiên là trong danh sách 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở các quốc gia thu nhập trung bình thấp, vị trí thứ 10 lại thuộc về tai nạn giao thông. Tuy số lượng ca tử vong do nó gây ra trong 20 năm qua tăng không quá lớn nhưng cũng đã cướp đi sinh mạng của hơn 500 nghìn người.

Nguồn và ảnh: WHO