Mức độ bảo vệ của vaccine COVID-19 trước siêu biến thể Omicron

Theo trang The Guardian (Anh), hầu hết các loại vaccine hiện có đều hoạt động bằng cách huấn luyện hệ miễn dịch ngăn chặn protein gai của virus SARS-CoV-2, "chìa khóa" giúp virus xâm nhập vào các tế bào bằng cách liên kết thụ thể ACE2.

Omicron, biến thể mới xuất hiện được cho là nguy hiểm nhất từ trước đến nay, sở hữu tới hơn 30 đột biến trong protein gai, gấp đôi số lượng đột biến có trong chủng Delta. Nếu chỉ tính riêng tại vùng liên kết thụ thể, phần ở protein gai giúp virus bám vào tế bào con người đầu tiên, biến thể mới có tới 10 đột biến, trong khi con số này ở Delta chỉ là 2.

Các nhà khoa học nhân định rằng dù Omicron có nhiều đột biến hơn so với các biến thể trước đây, hệ miễn dịch đáp ứng của cơ thể vẫn sẽ có những vùng chứa các kháng thể và tế bào T – những tế bào phát triển sau khi con người nhiễm bệnh hoặc được tiêm chủng trước đó – có khả năng ngăn chặn virus.

Ông Danny Altmann, Giáo sư miễn dịch học tại Đại học Imperial College London cho biết: “Những thông tin mà chúng tôi nhận được từ Nam Phi dường như đang cho thấy Omicron có vẻ không nghiêm trọng. Người nhiễm biến thể này phải nhập viện chủ yếu là những người chưa được tiêm vaccine phòng bệnh, chứ không phải đã được tiêm chủng”.

Các tế bào T - tế bào miễn dịch đóng vai trò nhận biết và tấn công các tế bào nhiễm virus - có nhiệm vụ “dạy” tế bào B sản xuất kháng thể ngăn chặn virus đang xâm nhập vào cơ thể. Theo ông Altmann, tế bào T có thể nhận ra sự khác biệt giữa các biến thể. Do đó, nó cũng có một số biện pháp bảo vệ cơ thể khỏi virus.

Câu hỏi đặt ra hiện tại là mức độ bảo vệ của vaccine trong việc ngăn chặn biến thể Omicron là bao nhiêu.

Theo các nghiên cứu trước đây, những người đã được tiêm 2 mũi vaccine vẫn có thể nhiễm biến thể Delta, nhưng nguy cơ mắc bệnh thấp hơn khoảng 3 lần so với những người chưa tiêm chủng. Quan trọng hơn, những người được tiêm chủng có nguy cơ tử vong thấp hơn khoảng 9 lần nếu nhiễm bệnh.

Mặc dù Omicron có khả năng lây nhiễm cao hơn Delta, nhưng Giáo sư Paul Morgan, nhà miễn dịch học tại Đại học Cardiff cho biết: “Tôi nghĩ rằng thay vì mất hoàn toàn khả năng miễn dịch, việc suy giảm khả năng miễn dịch là kết quả có thể xảy ra. Virus không thể làm mất tất cả các thụ thể trên bề mặt tế bào, vì nếu vậy, protein gai sẽ không thể hoạt động nữa. Trong trường hợp một số kháng thể và dòng tế bào T được tạo ra để ngăn chặn virus hoặc chống lại vaccine không hiệu quả, thì vẫn có những kháng thể khác vẫn còn hiệu quả”, ông nói.

Do đó, việc tăng cường bảo vệ bằng cách mở rộng khả năng tiếp cận mũi vaccine thứ 3 cũng là một ý kiến giúp con người phòng tránh lây nhiễm biến thể Omicron.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng cho rằng những người đã tiêm 2 mũi vaccine và đã nhiễm biến thể Delta sẽ có khả năng bảo vệ cao hơn trước biến thể này.

Giáo sư virus học tại Đại học Bristol David Matthews cho biết: “Nếu đã tiêm hai mũi vaccine và đã hồi phục sau nhiễm Delta, thì bạn đã có một phản ứng miễn dịch rất hiệu quả. Bạn có thể tránh được khá nhiều biến thể”. Ông Matthews cho biết nguyên nhân là do những người này đã nhiễm virus (thông qua nhiễm biến thể Delta) và đã có protein gai hình thành từ chủng virus gốc (thông qua tiêm phòng).

“Điều này có nghĩa là người đó đã hình thành phản ứng kháng thể với cả các chủng gốc và chủng virus hiện đại. Phản ứng của tế bào T từ đó cũng rộng hơn, không chỉ chống lại protein gai do Omicron tạo ra mà còn chống lại tất cả các protein khác mà virus SARS-CoV-2 tạo ra. Điều đó vô cùng có lợi”, Matthews nói.

Lo lắng lớn nhất hiện nay là những người chưa tiêm chủng sẽ có nguy cơ nhiễm biến thể Omicron cao hơn. “Nếu đúng như khẳng định Omicron có khả năng lây lan hơn Delta, điều xảy ra là virus sẽ nhanh chóng lây lan cho những người chưa được tiêm chủng, khiến họ phải nhập viện và làm tăng áp lực lên hệ thống y tế”, ông Matthews nói thêm.

Tuy nhiên, có một số lý do để lạc quan. Đầu tiên là chúng ta chưa biết biến thể Omicron sẽ hoạt động như thế nào trong nhóm người được tiêm chủng cao, chẳng hạn như ở Vương quốc Anh. Tiến sĩ Peter English, cố vấn kiểm soát bệnh truyền nhiễm đã nghỉ hưu, cho biết: “Rất có thể những người đã tiêm 2 hoặc 3 mũi vaccine có thể được bảo vệ tốt trước biến thể này . Nhưng cũng có thể các loại vaccine hiện có sẽ có ít khả năng bảo vệ trước biến thể này. Chúng ta vẫn chưa có đủ thông tin để kiểm chứng điều đó”.

Một lý do khác là các loại thuốc kháng virus, chẳng hạn như Molnupiravir, được cho cũng có thể "đánh bại" Omicron. Molnupiravir sẽ có hiệu quả cao nhất khi được sử dụng trong giai đoạn đầu mắc bệnh. Theo khuyến cáo của các cơ quan y tế, bệnh nhân nên sử dụng thuốc càng sớm càng tốt sau khi xét nghiệm dương tính và trong vòng 5 ngày kể từ khi xuất hiện các triệu chứng.

Các liệu pháp điều trị hiện có, chẳng hạn như thuốc chống viêm Dexamethasone, cũng có khả năng hoạt động chống lại Omicron, vì nó nhắm vào phản ứng của cơ thể đối với virus chứ không phải chính virus này.

Cuối cùng, việc điều chỉnh các loại vaccine hiện có để đối phó với biến thể Omicron cũng là một biện pháp hữu hiệu. Các nhà khoa học nhận định có thể chỉ mất thời gian ngắn để có thể phát triển được loại vaccine "thế hệ mới" dựa trên các loại vaccine có sẵn. Đây là điểm mạnh của vaccine công nghệ mRNA, có thể nhắm vào những biến thể cụ thể, như Omicron, mà không cần phải bào chế một loại vaccine mới.

“Công nghệ mRNA và vector cho phép điều chỉnh các kháng nguyên một cách nhanh chóng. Việc sản xuất một loại vaccine có kháng nguyên phù hợp với một biến thể mới có thể thực hiện trong vòng vài tháng”, ông English cho biết:

Omicron chắc chắn là một hòn đá tảng cản đường thế giới thoát khỏi đại dịch. Nhưng dựa trên những gì chúng ta đã biết cho đến nay, dường như siêu biến thể này không có khả năng đưa chúng ta lùi lại thời điểm một năm trước. Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng khi ngày càng có nhiều người được tiêm chủng đầy đủ và tiếp cận với mũi vaccine thứ 3, chúng ta càng có khả năng chắc chắn về điều này.