Nghiên cứu Harvard: Loại bạo lực này ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ, 70% cha mẹ vẫn cố tình mắc phải

* Bài viết từ tài khoản "Mẹ của Li Zheng", cố vấn cấp cao của Bộ Nguồn Nhân lực và An sinh xã hội Trung Quốc.

Khi nhắc đến bạo lực gia đình, nhiều người nghĩ ngay đến những trận cãi vã, đụng chân đụng tay giữa vợ chồng. Nhưng một số bạo lực có thể gây tổn thương vô hình cho con dù không dùng nắm đấm. 

Một báo cáo nghiên cứu của UNICEF cho thấy, gần 70% cha mẹ ở Trung Quốc đã "lạm dụng tình cảm con cái". Cách phổ biến nhất là dùng ngôn ngữ để hạ nhục trẻ, hoặc chỉ trích trẻ quá giới hạn.

Đúng vậy, chỉ trích, coi thường, sỉ nhục cũng là bạo lực gia đình phổ biến nhất hiện nay. Kiểu bạo hành tinh thần này cũng để lại hậu quả nặng nề nhất.

A. "Lạm dụng tình cảm" không gây hại cho cơ thể nhưng khó quên

Lạm dụng tình cảm đề cập đến việc khiến trẻ em bị sỉ nhục bằng lời nói và bỏ bê về mặt cảm xúc. Kiểu lạm dụng tâm lý này thường được bọc trong tấm áo choàng tình yêu. Nó thường đến từ những người gần gũi nhất. Thông qua việc liên tục chỉ trích, đe dọa, chế giễu, v.v., người lớn sẽ khiến trẻ phải "đầu hàng", bối rối, mất thăng bằng, sợ hãi, xấu hổ, tội lỗi...

Cuối cùng, mọi cử động, cách ăn mặc và thậm chí cả lối suy nghĩ đều được thực hiện theo tiêu chuẩn của người điều khiển.

Vì là người thân thiết nhất nên bạn nghĩ: "Mẹ làm việc này vì lợi ích của con", trong khi đứa trẻ lại nghĩ: "Con không thể phản kháng được". 

Có thể chúng ta không thừa nhận rằng mình sẽ "lạm dụng" con cái, nhưng trên thực tế chúng ta đã và đang làm những điều sau:

Coi thường trẻ: "Con luôn như vậy, thật vô dụng"; Đe dọa trẻ: "Nếu con tiếp tục không nghe lời, bố mẹ sẽ…"; Đổ lỗi cho đứa trẻ: "Tất cả là tại con mà bố mẹ mới mệt mỏi vất vả như vậy!"; Làm nhục trẻ: "Nhìn con người khác rồi nhìn lại con mình mà nản!"; Trêu chọc hoặc chế giễu trẻ em; Đặt cho trẻ những biệt danh khiến trẻ cảm thấy bị xúc phạm; Phớt lờ nhu cầu của con hoặc đáp lại bằng sự im lặng...

Bạo hành tinh thần sẽ làm suy yếu sự phát triển cảm xúc và ý thức về giá trị bản thân của một cá nhân, gây ra những tổn thương suốt đời còn nghiêm trọng hơn cả bạo lực thể xác.

B. Thiệt hại do lạm dụng tình cảm lớn hơn nhiều so với tưởng tượng

Tại sao trẻ em ngày nay lại yếu đuối đến vậy? Đây là câu hỏi nhiều người thắc mắc sau khi một thảm kịch xảy ra.

Nhưng nếu chúng ta có thể nhìn thấy những gánh nặng mà thế hệ trẻ em này đang gánh trên vai, sự áp bức không nơi nào giải tỏa, bị giám sát mọi hoạt động nhưng không thể được tha thứ cho bất kỳ sai lầm nào... có lẽ, chúng ta có thể hiểu được sự mệt mỏi và bất lực mà trẻ phải chịu đựng.

Vết thương bên trong khó lành và khó quên. Nghiên cứu cho thấy, ở độ tuổi cần tình yêu nhất, nếu phải chịu quá nhiều tổn thương về mặt tinh thần thì những nguy hiểm tiềm ẩn để lại còn lớn hơn rất nhiều so với chúng ta tưởng tượng:

1. Não dễ bị tổn thương chức năng

Nghiên cứu cho thấy những người trưởng thành bị lạm dụng tình cảm định kỳ hoặc thường xuyên trong thời thơ ấu sẽ bị tổn thương ở các vùng não chịu trách nhiệm điều chỉnh cảm xúc và đối phó với căng thẳng.

Gánh nặng tâm lý quá mức thậm chí có thể làm thay đổi cấu trúc của não, chẳng hạn như hệ thống phản ứng với căng thẳng trở nên nhạy cảm hơn, trung tâm sợ hãi hoạt động quá mức và cảm giác lo lắng quá mức, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về cảm xúc như trầm cảm hoặc lo âu. 

2. Tác động tâm lý tiêu cực

Phát triển nhận thức: La mắng quá nhiều sẽ không giúp trẻ tiến bộ nhanh hơn mà ngược lại sẽ làm tổn hại đến trí nhớ và khả năng nhận thức của trẻ, gây khó khăn tiềm ẩn trong học tập.

Tự đánh giá: Những đánh giá tiêu cực lâu dài từ thế giới bên ngoài sẽ được nội hóa thành "tự đánh giá". Việc thường xuyên bị kìm nén khiến trẻ tự ti, thiếu tự tin, khiến trẻ có thói quen phủ nhận bản thân, dễ bị coi là "kẻ thua cuộc" và rơi vào tình trạng tủi thân, bỏ rơi bản thân.

3. Hình thành những mối quan hệ gắn bó không lành mạnh

Trẻ bị lạm dụng tình cảm sẽ có lòng tự trọng, cảm giác an toàn và cảm giác thân thuộc bị suy yếu. Khi lớn lên, chúng trở nên hung dữ hoặc quá yếu đuối. Họ trở thành một nhân cách dễ chiều lòng hoặc "tiến hóa" thành kẻ bạo hành. 

C. Hãy giảm nhẹ "gánh nặng tình yêu"

1. Bỏ qua những kỳ vọng và tôn trọng trẻ như những cá thể độc lập

Có câu nói: "Một đứa trẻ không phải là một cuốn sách bài tập bằng tranh. Bạn không thể chỉ tô màu nó bằng những màu sắc mà bạn yêu thích". Giáo sư Montessori cũng chỉ ra: Để trẻ nghe theo ý muốn của người lớn là sai lầm lớn nhất và đáng xấu hổ nhất mà người lớn mắc phải.

Trẻ em không phải là công cụ để chúng ta đặt kỳ vọng vào, cũng không phải là con rối để chúng ta thực hiện những mục tiêu trong cuộc sống. Mục đích của giáo dục là cho phép trẻ tìm thấy chính mình và trở thành một phiên bản tốt hơn chứ không phải trở thành đứa trẻ mà cha mẹ chúng tưởng tượng.

Điều chúng ta cần làm là tôn trọng rằng trẻ em là những cá thể độc lập với những tính cách, có bước đi và con đường khác nhau.

Hãy đưa ra lời khuyên thay vì ra lệnh, khích lệ thay vì khiển trách, quan tâm thay vì nhìn lạnh lùng. Trẻ em cũng giống như cây cối, gặp gió mưa quá nhiều sẽ chỉ khiến chúng chết sớm.

2. Sử dụng ngôn ngữ tích cực để giao tiếp với trẻ

Một nghiên cứu của Đại học Iowa ở Mỹ cho thấy chưa đến 20% những lời cha mẹ nói với con hàng ngày là tích cực và khích lệ. Họ yêu cầu bọn trẻ ghi lại những nhận xét chúng nhận được mỗi ngày. Kết quả là mỗi đứa trẻ nhận được trung bình hơn 400 nhận xét tiêu cực mỗi ngày, nhưng chỉ có hơn 30 nhận xét tích cực.

Trẻ sẽ dựa vào "tấm gương phản chiếu" của cha mẹ để hiểu chính mình. Vì vậy, ngôn ngữ của cha mẹ sẽ khắc họa nên bản đồ tự nhận thức của trẻ về "mình là ai".

3. Giải thích cho trẻ nguyên nhân dẫn đến bạo lực bằng lời nói

Nhiều cha mẹ hỏi: "Tuy nhiên, tôi nên làm gì nếu tôi hiểu nguyên tắc nhưng lại khó kiểm soát cảm xúc của mình?". 

Đầu tiên, hãy sửa lại tư duy cố định của bạn. Mỗi lần chúng ta tức giận là do khả năng tự chủ cảm xúc của chúng ta có vấn đề. Bạn có thể tha thứ cho bản thân vì đôi khi không kiềm chế được cảm xúc của mình, nhưng tại sao bạn lại không thể chấp nhận việc con mình thỉnh thoảng không vâng lời và thiếu hợp tác?

Thứ hai, hãy giải thích cho trẻ rằng nếu cha mẹ thốt ra những lời lẽ tổn thương thì những lời nói đó đơn giản là do cảm xúc mất kiểm soát nhất thời. 

Khi một đứa trẻ tin chắc trong lòng rằng sự giận dữ của cha mẹ không phải lỗi của mình, không phải là vì mình không ngoan và không xứng đáng được yêu thương, thiệt hại của việc lạm dụng bằng lời nói có thể được giảm thiểu.

Nhiệm vụ đầu tiên của cha mẹ là gần gũi với con cái và chăm sóc cho sự trưởng thành của chúng; nhiệm vụ thứ hai là tách khỏi con cái và phát huy tính tự lập của chúng. Nếu đảo ngược thứ tự, bạn đang làm một điều gì đó không tự nhiên, điều này không chỉ khiến tuổi thơ của đứa trẻ cằn cỗi mà còn bóp nghẹt cuộc sống trưởng thành của con mình.