Trắng da nhờ thuốc - đâu có dễ thế?!

Bệnh nhân Nguyễn Thị H, 29 tuổi, ở quận Đống Đa, Hà Nội, vào BV Bưu điện cấp cứu rạng sáng ngày 9.5 trong tình trạng tụt huyết áp, khó thở. BS Dương Vương Trung, Phó trưởng Khoa Hồi sức cấp cứu cho biết: Bệnh nhân được chẩn đoán sốc phản vệ, nên chỉ định truyền Adrenalin (nột tiết tố của phần tủy tuyến thượng thận) liên tục theo phác đồ của Bộ Y tế để nâng huyết áp và làm giãn hệ thống phế quản và tiểu phế quản đang bị co thắt, giải tỏa tình trạng khó thở. Được can thiệp kịp thời, các biểu hiện nguy cấp lui dần, huyết áp từ 70/40mmHg (mức nguy hiểm) lên 100/60mmHg, tuy nhiên vẫn phải theo dõi thêm vài ngày nữa. Với sốc phản vệ, nguy cơ tử vong rất cao nếu không được cấp cứu kịp thời. H cho biết, ngày 8.5 chị tiêm thuốc làm trắng da ở một thẩm mỹ viện quen, khoảng 23 giờ chị thấy lạnh đến run người rồi nôn liên tục, nghĩ bị cảm nên nhờ người xoa dầu, đánh gió nhưng không đỡ. Sau đánh gió một lúc thấy nôn nao, khó chịu, rồi cảm giác như không thở được, da nổi mẩn đỏ, mạch nhanh, được bạn bè đưa đi cấp cứu.

Chỉ nghe quảng cáo, người dùng ít hoặc không hiểu về thuốc

Rất dễ để thấy thuốc tiêm truyền làm trắng xuất xứ Nhật Bản, Hàn Quốc, Thụy Sĩ, Mỹ, Anh... từ những người bán hàng xách tay và nhan nhản các cơ sở chăm sóc da nhận tiêm truyền tại nhà. Hãy nghe một người trong số họ tiếp thị: Liệu trình cho bạn gồm bộ các dưỡng chất vitamin C, Collagen, Glutathion, nhau thai cừu (được cho là chứa đến 30 axit amin, nhiều vitamin E, Melatoin, axit Hyaluronic...), khoáng chất, tiêm trực tiếp vào người sẽ làm da trắng bật lên, vượt trội những mỹ phẩm bôi ngoài da. Công nghệ dẫn truyền trực tiếp vào từng bộ phận trên cơ thể, tăng cường hình thành các sợi Collagen và quá trình trao đổi chất của tế bào giúp duy trì độ trắng sáng của làn da...

Liệu trình tiến hành 10 lần, ba lần đầu truyền cách nhau một tuần, bảy lần sau cứ một tuần truyền hai lần, giá 15 triệu đồng. Người bán lại còn khoe rằng mình bán nhẹ nhàng một ngày cũng 2, 3 bộ truyền trắng này và “đảm bảo” rằng mình và mẹ cũng truyền, không có tác dụng phụ gì đâu. Rồi không quên “ bảo lãnh” nếu mua hàng ở chỗ mình sẽ được BS (kèm số điện thoại) một BV uy tín đến tận nhà truyền, đảm bảo an toàn (tiền thuê BS do khách trả) và “khuyên” rằng khoảng 3, 4 năm nếu có điều kiện thì nên truyền lại để da có thêm “dưỡng chất thiết yếu”.

Sự thực thì trong ba lớp của da (hạ, trung và thượng bì) thì lớp trên cùng (thượng bì hay biểu bì) có một loại tế bào (Melanocyte) tiết ra hắc tố Melanin (tiếng Hy Lạp, là đen, tối), có tác dụng hấp thụ tia tử ngoại, vô hiệu hóa tác hại của nó trên cơ thể người, lượng sắc tố này ít nhất ở người da trắng, trung bình ở người da vàng và cao nhất ở người da đen. Hai thành phần chủ yếu trong thuốc làm trắng da hiện nay là vitamin C và Glutathion có tác dụng ức chế các Melanocyte, làm giảm lượng Melanin và da trở lên trắng hơn. Đáng nói là người ta ca ngợi Glutathion như “bậc thầy” chống oxy hóa, ngoài hàng chục những giá trị như đào thải chất độc khỏi cơ thể, tái sinh năng lượng và giảm stress, tăng cường hệ miễn dịch, chống nhiễm trùng (vi khuẩn và virus), ngăn ngừa Alzheimer... còn giúp chống lại những tổn thương ở da do bức xạ mặt trời.

Trong một quảng cáo, họ còn nói rằng “Glutathion làm trắng da toàn thân thông qua cơ chế giúp da tăng cường tạo ra Melanin sáng, ngăn chặn tạo ra Melanin đen, bằng cách can thiệp vào quá trình chuyển hóa và ngăn ngừa hoạt động của men Tyrosinase, làm đảo ngược tiến trình tổng hợp, tạo ra Melanin sáng thay vì Melanin tối, làm da dần trắng sáng và bền màu hơn”. Quảng cáo này lấp lửng việc thuốc không tạo ra Melanin đen (và nâu - Eumelanin ) mà tạo ra Melanin sáng (đỏ hoặc hồng - Pheomelanin), nhưng hiện thời những chất được cho là làm trắng da chưa được các hãng uy tín ở các nước giàu có nghiên cứu (kể gì Việt Nam) thì nói “đảo ngược tiến trình tổng hợp” dựa trên cơ sở nào? Chưa hết, thuốc truyền trắng da đều được quảng cáo là “hàng xách tay”, vậy thì ai kiểm định để biết thực hư, trong khi một lần truyền ở những spa “nổi tiếng” tốn cả trăm triệu?

Melanin có tác dụng chống ung thư da, bằng chứng là Tổ chức y tế thế giới thấy ung thư Melanocyte ác tính (bệnh gây tử vong cao nhất trong các bệnh da) ở người da trắng đến 60%, cao hơn người da màu nhiều lần. Khoảng 30% ung thư toàn cầu là ung thư da, trong đó Australia là nước mắc u hắc tố bào nhiều nhất, ước tính, cứ 5 giờ có một người Australia chết vì ung thư hắc tố bào. Điều này dễ giải thích bởi khả năng chống đỡ tia cực tím kém ở người da trắng, trong khi Australia chủ yếu là người da trắng lại ở gần đường Xích đạo, nơi mà cường độ bức xạ mặt trời lớn nhất. Việt Nam là nước khá gần Xích đạo nên tỉ lệ ung thư da khá cao (3,1 với nữ và 3,2 với nam/100.000), tuy có vài nguyên nhân khác được cho là gây ung thư da (tuy ít) như uống rượu tự nấu, uống nhiều nước cam, quýt, có họ hàng với người tóc đỏ và HPV (Huma papiloma virus - virus gây u nhú ở người), nhưng chủ yếu vẫn là tia cực tím, vì thế đừng tước đi “vũ khí” của mình trước ung thư da.

Mặt khác, sau khi dùng thuốc, trắng da không kéo dài được bao lâu! Do các thuốc này chỉ ức chế bài tiết Melanin khoảng từ 4 - 6 tháng, sau đó màu da sẽ trở lại như trước, nếu muốn trắng, lại phải tiêm thuốc và lại tốn kém. Chưa hết, thuốc trắng da thường có nhiều tác dụng phụ. Như mọi thuốc, có thể gây dị ứng (phản ứng quá mẫn) và có thể tử vong nhanh chóng do tụt huyết áp, trụy mạch, co thắt khí - phế quản gây ngạt thở như trường hợp chị H..., bởi khi dị ứng, cơ thể sinh ra lượng lớn chất Histamin - một sản phẩm chuyển hóa độc. Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) không chấp thuận Glutathion cho làm trắng da vì đã có hơn 89.000 bài báo y khoa về Glutathion, nhưng rất ít bằng chứng cho thấy sự an toàn và hiệu quả của chất này. Glutathion làm sáng màu da mới chỉ ở một nhóm nhỏ đối tượng.

FDA Phillippin khuyến cáo: “Sự gia tăng đáng báo động sử dụng Glutathion tiêm tĩnh mạch, như một chất làm trắng da với liều rất cao là không an toàn và có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe người sử dụng”. Nhiều báo cáo toàn cầu về phản ứng có hại của Glutathion từ nhẹ chỉ phát ban, ngứa toàn thân..., đến nặng là những bệnh cảnh trầm trọng như hội chứng Stevens - Johnson và Lyell. Hội chứng Stevens - Johnson là tổn thương hồng ban phỏng nước, trợt da nhiều nơi; tổn thương niêm mạc lan tỏa: Viêm loét, chảy máu quanh và trong miệng; viêm kết mạc, chảy máu dưới kết mạc, loét giác mạc (gây mù lòa); viêm đường sinh dục - tiết niệu...; dễ bị viêm phổi không điển hình... Hội chứng Lyell là nhiễm độc hoại tử thượng bì, trên nền các mảng ban đỏ toàn thân xuất hiện phỏng nước, vỡ ra làm hoại tử từng mảng da lớn. Tổn thương niêm mạc làm môi viêm, sưng to và nứt; loét miệng; viêm kết mạc. Thường bội nhiễm và nhiễm độc gây rối loạn điện giải, người bệnh thường bán hôn mê. Ở Mỹ tử vong do Lyell khoảng 35%, nước ta khoảng hơn 50%. Ngoài ra, nồng độ Glutathion máu cao gây suy tuyến giáp, suy thận; người tiêm 2 lần/1 tuần có thể đau bụng, tiêu chảy nghiêm trọng; bạc lông, tóc vì giảm lượng Melanin; như mọi thuốc, lỗi kỹ thuật làm nhiễm trùng chỗ tiêm, tắc mạch do khí và lây nhiễm viêm gan B, HIV; thuốc bán online không vô khuẩn, nguy hiểm khi dùng đường tĩnh mạch; Glutathion giả nhằm vào người tiêu dùng cả tin.

Lợi dụng những công bố khoa học về một số vitamin, hoạt chất, thảo dược... có tác dụng (tuy ít ỏi) chống ôxy hóa, làm trắng da, chống tia cực tím... không ít người cơ hội đã vẽ hươu vẽ vượn về công dụng “tuyệt vời” của các sản phẩm trắng da... Những năm gần đây, còn truyền cả tế bào gốc noãn thực vật (được cho là có 4 dưỡng chất quan trọng, gồm Glutathion) với toàn những lời có cánh nhưng khoa học chưa chứng minh được tác dụng cũng như những biến đổi như thế nào trong cơ thể hoặc huyết thanh vitamin C làm trắng “siêu tốc”. BS Lê Hữu Doanh, Viện Da liễu TƯ nói rằng, một đồng nghiệp của ông tử vong vì sốc huyết thanh vitamin C. Còn chị Nguyễn Thị M, ở Ba Đình, Hà Nội nói rằng, “lạy cả nón” huyết thanh vitamin C vì suýt ra người thiên cổ bởi sốc phản vệ với ống đầu tiên. Lại có cả thuốc uống trắng da chứa Glutathion giá không hề rẻ, trên một triệu đến trên 2 triệu/hộp...

Chuyện dài không kể hết, nhưng những người thích làm trắng da cần biết hiện thời Bộ Y tế chưa cấp phép làm trắng da, bởi chưa được những tổ chức uy tín thế giới công nhận, trong khi họ khuyến cáo nhiều tác dụng phụ xấu. Ai sẽ bảo vệ bạn khi xảy sự cố tồi tệ!? Màu da là cha mẹ cho và biến đổi gene chỉ bằng vài ống thuốc? Đâu có dễ thế!