Chính xác thì những khó khăn trong học tập là gì?
Nam diễn viên Tong Monan từng cho biết anh phải chuyển trường 7 lần. "Rõ ràng là muốn tập trung nghe giảng nhưng suy nghĩ của bạn như thể bay bổng lên trời", anh nói về thời đi học của mình. Các triệu chứng của Tong Monan là "Rối loạn tăng động giảm chú ý" (ADHD) phổ biến. Hầu hết trẻ em mắc chứng ADHD được chẩn đoán là do "khó khăn trong học tập" sau khi vào tiểu học.
Trẻ em mắc chứng ADHD không phải là thiểu số ở Trung Quốc. Vào tháng 5 năm 2021, 1 báo cáo cho thấy: Trong số 73.992 học sinh trong độ tuổi 6-16 được khảo sát, tỷ lệ mắc ADHD là 6,4%, nghĩa là cứ 50 trẻ thì có 3 trẻ mắc ADHD và tỷ lệ bé trai nhiều hơn bé gái.
Một khó khăn học tập phổ biến khác là chứng khó đọc, chiếm hơn 70% tổng số trẻ em được chẩn đoán gặp khó khăn trong học tập.
Vào năm 2021, bộ phim tài liệu "I'm Not a Stupid Kid" được phát hành tại Trung Quốc, kể về ba đứa trẻ mắc chứng khó đọc trong 3 năm. Trong phim, cha mẹ của chúng đều có cảm nhận giống nhau, đó là bọn trẻ rõ ràng không hề ngốc nghếch, thậm chí có đứa còn rất đáng yêu lanh lợi ở trường mầm non nhưng khi bắt đầu học thì não hoạt động không tốt. Chúng không thể học từ mới, không hiểu câu hỏi và không thể hoàn thành bài tập về nhà. Kết quả là điểm số luôn đứng cuối lớp và mối quan hệ với các bạn cùng lớp cũng rất căng thẳng.
Không phải phụ huynh không lo cho con, một số còn đích thân dạy kèm đến tận đêm khuya nhưng không mấy thành công. Nỗi lo lắng tràn ngập cả gia đình, lâu dần bọn trẻ chán học, tạo nên một vòng luẩn quẩn.
Việc đọc viết, ghi nhớ từ mới và đọc đối với chúng đều quá khó khăn. Từ ngữ giống như những bức tranh trong mắt, nên những từ chúng đọc cũng là những vòng tròn nối tiếp nhau.
Không chỉ ở Trung Quốc, tình trạng trẻ em mắc chứng khó đọc ở Mỹ cũng rất nghiêm trọng. Nghiên cứu của nhà thần kinh học Sally Schwitz của Đại học Yale cho thấy khoảng 20% học sinh ở Mỹ mắc chứng khó đọc. Những đứa trẻ này thường bị coi là những đứa trẻ ngu ngốc và lười biếng vì thành tích học tập kém.
Ngoài ADHD và chứng khó đọc, trẻ gặp khó khăn trong học tập còn có các triệu chứng sau:
Khó khăn khi viết: Viết không đều, nhiều lỗi chính tả, tốc độ viết chậm, v.v.
Khó khăn trong học Toán: Lỗi tính toán, khó hiểu các khái niệm Toán học, khả năng giải Toán kém, v.v.
Không chú ý: Khó tập trung vào nhiệm vụ học tập trong thời gian dài và dễ bị phân tâm.
Vấn đề về trí nhớ: Khó ghi nhớ kiến thức và thông tin đã học.
Khó khăn trong việc diễn đạt và hiểu ngôn ngữ: Khó diễn đạt ý tưởng của bản thân và hiểu ngôn ngữ của người khác.
Đôi khi những rối loạn này xuất hiện một mình và đôi khi xuất hiện cùng lúc, được gọi là bệnh đi kèm.
Khuyết tật học tập phát sinh như thế nào?
Chuyên gia cho rằng nguyên nhân rất phức tạp và có thể là sự kết hợp của các yếu tố di truyền, các vấn đề về phát triển thần kinh, yếu tố môi trường (như môi trường gia đình, môi trường giáo dục học đường), yếu tố tâm lý (như áp lực học tập, lo lắng, trầm cảm, v.v.).
Môi trường gia đình, phương pháp giáo dục của cha mẹ, chất lượng giảng dạy ở trường, phương pháp và chiến lược học tập của học sinh, v.v. đều có thể tác động đến những khó khăn trong học tập.
Ví dụ, ADHD có liên quan đến rối loạn phát triển của hệ thần kinh. Hệ thần kinh của trẻ phát triển không đầy đủ hoặc chậm trễ dẫn đến mất tập trung, hiếu động thái quá và có hành vi bốc đồng, hiệu quả học tập thấp, khiến kết quả thấp hơn nhiều so với trình độ trí tuệ. Giáo sư từ King's College London chỉ ra rằng bộ não của những bệnh nhân ADHD này khác với người bình thường.
Trẻ mắc chứng khó đọc cũng có những khiếm khuyết về thể chất. Chúng không thể chuyển đổi văn bản viết thành ngôn ngữ thông qua hệ thống nhận dạng của não. Đây là một chứng rối loạn não do khiếm khuyết sinh lý ở các dây thần kinh của não.
Lo lắng và trầm cảm cũng là những nguyên nhân phổ biến gây ra khó khăn trong học tập.
Khi nhiều bậc cha mẹ đối mặt với những triệu chứng này của con, cảm giác thường thấy của họ là "con chưa làm việc đủ chăm chỉ", "con chưa tìm ra cách", "con ngốc quá", "con lười quá", nên đã đăng ký rất nhiều trường luyện thi và các lớp học năng khiếu. Nhưng cuối cùng, chẳng có tác dụng gì và tình trạng của đứa trẻ ngày càng trở nên tồi tệ hơn.
Cha mẹ có vấn đề về tâm lý nhưng con lại uống thuốc?
Nhiều phụ huynh đã đưa con đến phòng khám khó khăn về học tập của các bệnh viện lớn.
Mẹ của 1 cậu bé 8 tuổi ở Thượng Hải cho biết cô đã chi gần 700 Nhân dân tệ cho các bài kiểm tra bao gồm và cuối cùng đã thu được hơn một chục báo cáo. Một bà mẹ khác đã chi hơn 2.000 Nhân dân tệ, ngoài các bài kiểm tra quy mô tâm lý, cô còn làm các bài kiểm tra chức năng não, điện não đồ, đo nguyên tố vi lượng, xét nghiệm máu, v.v.
Một Tiến sĩ chỉ ra rằng một số phụ huynh cho biết con họ thường khó tập trung khi học, nhưng chúng có thể tập trung trong vài giờ khi chơi game hoặc xem phim hoạt hình, thậm chí la hét điên cuồng khi lấy đi iPad. Điều này có thể không phải ADHD mà là vấn đề về khả năng tập trung, khả năng tự chủ và điều tiết cảm xúc của trẻ.
Nhìn chung, trẻ mắc chứng ADHD không thể tập trung ngay cả khi vui chơi. Đây là một tiêu chí rất quan trọng và cha mẹ nên chú ý phân biệt.
Ông cho biết, trong nhiều trường hợp, bậc cha mẹ thực sự không cần phải đưa con đến bệnh viện.
Sau khi một số cha mẹ đưa con đi khám, họ phát hiện ra rằng con mình thực ra không có vấn đề gì, nhưng bản thân cha mẹ lại quá lo lắng - đôi khi là do vấn đề tâm lý của cha mẹ, nhưng lại cho con cái "uống thuốc".
Một số bậc cha mẹ liên tục nhấn mạnh sự khác biệt giữa con họ và những người khác trước mặt bác sĩ, cho rằng con bị bệnh và dán nhãn cho con mình. Trong trường hợp này, ngay cả khi đứa trẻ không có vấn đề gì, nó rất có thể cảm thấy mình bị "ốm", điều này sẽ dẫn đến lòng tự trọng thấp và hiệu quả làm việc giảm sút.
Hơn nữa, một số thang đo hiện đang được sử dụng trong bệnh viện đã lạc hậu và không thích ứng với sự phát triển của thời đại công nghệ. Khi cha mẹ cảm thấy con mình có thể "bị bệnh" và điền vào thang đo với tâm lý này thì rất dễ mắc sai lầm và có nhiều sai lệch chủ quan.
Vì vậy, Tiến sĩ này lo lắng về việc phụ huynh đổ xô đến các phòng khám "khó khăn trong học tập". Điều này bao nhiêu phần là do sự lo lắng của cha mẹ, và bao nhiêu phần thực sự là vấn đề của con cái họ?
Thuốc không phải là thuốc chữa bách bệnh. Vậy nếu trẻ thực sự gặp khó khăn trong học tập thì cha mẹ nên làm gì?
Trước hết, cha mẹ nên điều chỉnh tâm lý, chấp nhận con mình, quản lý tốt cảm xúc của bản thân và có những kỳ vọng hợp lý đối với con.
Zhang Yiwen, giám đốc Khoa Nhi phát triển và Hành vi tại Trung tâm Y tế Trẻ em Thượng Hải, từng tiến hành một thí nghiệm trong đó các bậc cha mẹ cận thị tháo kính ra và đọc một tài liệu ở xa.
Nhưng Zhang Yiwen bắt chước giọng điệu của các bậc cha mẹ nói với con cái của họ: "Mọi người có thể thấy điều đó, con làm việc chăm chỉ, con học tập chăm chỉ, con tiếp tục đọc sách".
Nếu cha mẹ có thể hiểu rằng người cận thị thực sự không thể nhìn rõ sau khi tháo kính ra thì họ cũng có thể hiểu rằng trẻ em gặp khó khăn trong học tập thực sự không thể làm được điều đó. Thực chất, điều này là do cha mẹ có yêu cầu quá cao và chưa thực sự hiểu rõ đặc điểm của ADHD.
Cha mẹ cần hiểu con mình khó khăn như thế nào và chúng không thể làm được gì. Những điều dễ dàng đối với những đứa trẻ khác lại không hề dễ dàng đối với trẻ bị ADHD.
Thứ hai, cha mẹ có thể đưa ra kế hoạch học tập cá nhân hóa để giúp trẻ tổ chức và quản lý công việc học tập tốt hơn.
Hãy quay trở lại với Tong Monan. Anh ấy nói trong chương trình trò chuyện của mình rằng sau khi chuyển trường 7 lần, cuối cùng bố mẹ anh ấy cũng tìm được một trường tiểu học có thể chấp nhận được "những đứa trẻ có vấn đề".
Ở đó, anh tìm được những người bạn cũng "kỳ lạ" không kém mình và một giáo viên khoan dung, sau đó anh dần tiến bộ hơn. Cuối cùng, anh được nhận vào Đại học Thể thao Bắc Kinh và trở thành một diễn viên xuất sắc.
"Trường tiểu học Beixiaguan" cũng được tìm kiếm nóng vào thời điểm đó và trở thành một ngôi trường không tưởng chữa lành vết thương cho nhiều người.
Nhiều phụ huynh hy vọng con mình có thể theo học ở cái gọi là trường hạng nhất để sau này được đảm bảo học cao hơn. Tuy nhiên, đối với những trẻ có khó khăn trong học tập thì trường càng tốt, quản lý càng chặt chẽ và quyết liệt, sự cạnh tranh giữa các bạn cùng lớp cao, trẻ càng khó thích nghi.
Nếu trẻ ở trong môi trường lâu ngày sẽ không có cảm giác thành đạt, dần dần mất tự tin, nghi ngờ bản thân, những khó khăn, vấn đề trong học tập sẽ trở nên trầm trọng hơn.
Trẻ gặp khó khăn trong học tập thường gặp vấn đề về học tập, hành vi và các mối quan hệ, đồng thời tích tụ nhiều cảm xúc tiêu cực trong lòng. Cha mẹ cần giúp con hướng dẫn những cảm xúc tiêu cực và rèn luyện cảm xúc.
Trong cuộc sống hàng ngày, cha mẹ cần phải thật kiên nhẫn và từ từ rèn luyện cho con những quy tắc ứng xử. Ví dụ, nếu có nhiều nhiệm vụ, bạn có thể giúp trẻ chia chúng thành những nhiệm vụ nhỏ, tiến về phía trước một cách chậm rãi và tích lũy từng chút kinh nghiệm dựa trên thành tích để trẻ có thể tự tin vào bản thân.
Ngoài ra, điều quan trọng là phải tìm ra điểm mạnh riêng của con bạn. Nhiều trẻ gặp khó khăn trong học tập nhưng lại thích thể thao, một số thì thành đạt trong lĩnh vực nghệ thuật... Có rất nhiều người nổi tiếng như vậy như Einstein và Edison, Leonardo da Vinci, Churchill, Tom Cruise, Spielberg, v.v. đều mắc chứng khó đọc hoặc ADHD, nhưng điều đó không ngăn cản họ thành công.
Cuối cùng, nhận thức của cha mẹ là rất quan trọng. Nếu con gặp vấn đề thì vẫn cần phải đi khám chữa bệnh kịp thời. Một số cha mẹ không muốn đối mặt với vấn đề này, điều này làm trì hoãn việc can thiệp sớm cho con họ. Nếu cần thiết, bạn cũng có thể nhận được sự can thiệp tâm lý như hướng dẫn nuôi dạy con cái và trị liệu gia đình, đồng thời thực hiện các kế hoạch phù hợp dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
Nhiều bậc cha mẹ lo lắng liệu con mình có phải uống thuốc để khỏi bệnh? Về vấn đề này, câu trả lời của bác sĩ là trong một số trường hợp có thể khuyến nghị sử dụng thuốc để giúp cải thiện khả năng chú ý, tập trung hoặc các vấn đề về cảm xúc của bệnh nhân, từ đó gián tiếp giảm bớt các triệu chứng khó khăn trong học tập. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là thuốc không phải là phương pháp điều trị cụ thể cho những khó khăn trong học tập và cũng không phải là lựa chọn đầu tiên.